Soạn bài Thái sư Trần Thủ Độ (Ngô Sĩ Liên) trang 46 – 47 SGK ngữ văn lớp 10 tập 2. Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Thái sư Trần Thủ Độ (trích Đại Việt sử kí toàn thư), sau đây là hướng dẫn soạn bài đầy đủ, ngắn gọn và chi tiết nhất.
VĂN BẢN
Giáp Tí, năm thứ bảy (1).
Mùa xuân, tháng giêng.
Thái sư (2) Trần Thủ Độ chết (tuổi 71); truy tặng Thượng phụ Thái sư Trung Vũ Đại Vương.
Thủ Độ tuy không có học vấn, nhưng tài lược hơn người, làm quan triều Lí được mọi người suy tôn. Thái Tông (3) lấy được thiên hạ đều là nhờ mưu sức của Thủ Độ cả, cho nên nhà nước phải nhờ cậy, quyền hơn cả vua.
Bấy giờ có người hặc (4), vào ra mắt Thái Tông, khóc nói rằng:
– Bệ hạ trẻ thơ mà Thủ Độ quyền hơn cả vua, đối với xã tắc sẽ ra sao?
Vua lập tức hạ lệnh xa giá đến nhà Thủ Độ và đem cả người hặc đó đi theo. Vua đem lời của người hặc nói tất cả cho Thủ Độ biết. Thủ Độ trả lời:
– Đúng như lời người ấy nói.
Rồi lấy tiền lụa thưởng cho anh ta.
Linh Từ Quốc Mẫu (5) có lần ngồi kiệu đi qua chỗ thềm cấm, người quân hiệu (6) ngăn lại không cho đi. Về nhà, khóc bảo Thủ Độ rằng:
– Mụ này làm vợ ông mà bọn quân hiệu khinh nhờn như thế.
Thủ Độ giận, sai đi bắt. Người quân hiệu kia biết chắc mình phải chết. Khi đến nơi, Thủ Độ vặn hỏi trước mặt. Anh ta đem sự thực trả lời. Thủ Độ nói:
– Ngươi ở chức thấp mà biết giữ phép như thế, ta còn trách gì nữa?
Bèn lấy vàng lụa ban thưởng rồi cho về.
Thủ Độ từng duyệt định sổ hộ khẩu, Quốc Mẫu xin cho riêng một người làm câu đương (7). Thủ Độ gật đầu và biên lấy họ tên quê quán của người đó. Khi xét duyệt đến xã nọ, hỏi rằng, tên kia đâu. Người ấy mừng, chạy đến. Thủ Độ nói:
– Ngươi vì có Công chúa (8) xin cho được làm câu đương, không ví như người câu đương khác được, phải chặt một ngón chân để phân biệt.
Tên kia kêu van xin thôi, hồi lâu mới tha cho; từ đấy không ai dám đến nhà thăm riêng nữa.
Thái Tông từng muốn cho người anh của Thủ Độ là An Quốc làm tướng. Thủ Độ nói:
– An Quốc là anh thần, nếu là người hiền (9) thì thần xin nghỉ việc, còn như cho thần là hiền hơn An Quốc thì không nên cử An Quốc. Nếu anh em cùng là tướng thì việc trong triều sẽ ra sao?
Vua bèn thôi.
Thủ Độ tuy làm tể tướng mà phàm công việc không việc gì là không để ý. Vì thế mà giúp nên nghiệp vương, giữ được tiếng tốt cho đến chết. Thái Tông có làm bài văn bia ở sinh từ để tỏ quý mến khác người /…/.
CAO HUY GIU dịch
(Đại Việt sử kí toàn thư, tập II,
NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1971)
CHÚ THÍCH:
(1) Năm thứ bảy: tức năm thứ bảy niên hiệu Thiệu Long, đời vua Trần Thánh Tông, vua thứ hai triều nhà Trần.
(2) Thái sư: chức quan cao nhất trong triều, có quyền tham gia ý kiến trong mọi việc chính sự.
(3) Thái Tông: tức Trần Thái Tông, vua đầu tiên triều nhà Trần.
(4) Người hặc: người vạch tội lỗi của vị quan nào đó trong triều.
(5) Linh Từ Quốc Mẫu: vợ Trần Thủ Độ.
(6) Quân hiệu: chức quan võ nhỏ.
(7) Câu đương: chức dịch nhỏ trong xã, lo việc bắt giữ và áp giải phạm nhân.
(8) Công chúa: chỉ Linh Từ Quốc Mẫu. Bà nguyên là hoàng hậu của vua Lí Huệ Tông, khi nhà Lí mất, bị giáng làm Thiên Cực Công chúa, rồi lấy Trần Thủ Độ.
(9) Người hiền: người có tài đức hơn người.
Hướng dẫn soạn bài – Thái sư Trần Thủ Độ (Ngô Sĩ Liên)
I. Tóm tắt
Đoạn trích là những câu chuyện xoay quanh cuộc đời của nhân vật lịch sử Thái sư Trần Thủ Độ. Đó là những câu chuyện kể về cách ứng xử của Trần Thủ Độ trước những sự việc diễn ra như việc có người tâu với vua rằng ông cậy quyền hơn vua, việc người quân hiệu ngăn xe của Linh Từ Quốc Mẫu – vợ ông,… qua đó bộc lộ phẩm chất liêm khiết, chính trực, đáng ngợi ca của Trần Thủ Độ.
II. Bố cục
– Đoạn 1 (từ đầu đến … quyền hơn cả vua): Khái quát về nhân vật lịch sử Trần Thủ Độ và việc Trần Thủ Độ mất.
– Đoạn 2 (từ Bấy giờ có người hặc… đến Vua bèn thôi.): Bốn sự kiện lịch sử xảy ra trong cuộc đời Trần Thủ Độ.
– Đoạn 3 (từ Thủ Độ tuy làm Tể tướng… đến hết): Khẳng định vẻ đẹp phẩm chất và vai trò lịch sử quan trọng của Trần Thủ Độ.
III. Hướng dẫn soạn bài Thái sư Trần Thủ Độ (Ngô Sĩ Liên)
Giải câu 1 (Trang 47 SGK ngữ văn 10 tập 2)
Nêu những tình tiết liên quan đến Trần Thủ Độ. Mỗi tình tiết đã bộc lộ một khía cạnh nào về tính cách của ông? Từ đó, anh (chị) có nhận xét gì về nhân cách của Trần Thủ Độ?
Trả lời:
Những tình tiết góp phần bộc lộ nhân cách Trần Thủ Độ:
– Có người mách vua về sự chuyên quyền của Trần Thủ Độ nhưng ông không những không biện bạch cho bản thân, ông cũng không thù oán, trách phạt mà thưởng cho người dám vạch lỗi của mình => ông là người công minh, độ lượng, có bản lĩnh. Với ông việc làm hữu ích cho đất nước, cho dân mới là câu trả lời cho tất cả.
– Khi vợ ông khóc và mách với ông về việc tên quân hiệu không cho đi qua thềm cấm, ông không vội trách tội tên quân hiệu mà điều tra rõ rồi khen thưởng kẻ giữ đúng luật pháp => ông là người chí công vô tư, tôn trọng luật pháp, không thiên vị người thân.
– Có người chạy chọt nhờ vợ ông xin cho làm chức Câu Đương, ông đã dạy cho tên này một bài học: muốn làm chức quan ấy, hắn phải chặt một ngón chân để phân biệt do “Ngươi vì có Công chúa xin cho …” => ông chủ động gìn giữ sự công bằng của phép nước, bài trừ tệ nạn chạy chọt, đút lót, dựa dẫm thân thích.
– Vua muốn phong chức cho người anh của Trần Thủ Độ, ông không đồng ý, thẳng thắn trình bày quan điểm nên lựa chọn người giỏi nhất, có thể là anh mình, có thể là mình, không nên hậu đãi cả hai sẽ làm rối việc triều chính. => Ông luôn đặt việc công lên trên, không tư lơi, không gây bè cánh.
Những tình tiết trên đã góp phần làm nổi bật bản lĩnh và nhân cách của Trần Thủ Độ: cương trực, độ lượng, liêm khiết, vô tư, luôn đặt lợi ích dân tộc, quốc gia lên trên lợi ích cá nhân, gia đình. Điều này càng có ý nghĩa hơn khi ông đang giữ chức quan cao nhất trong triều, quyền hành lớn đều nằm trong tay ông vì vua còn nhỏ tuổi. Trần Thủ Độ luôn gương mẫu, tôn trọng pháp luật.
Giải câu 2 (Trang 47 SGK ngữ văn 10 tập 2)
Nêu những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện và khắc họa nhân vật của nhà viết sử (chú ý những xung đột kịch tính, những bước ngoặt bất ngờ, thú vị trong các tình tiết làm nổi bật tính cách nhân vật).
Trả lời:
Những nét đặc sắc nghệ thuật:
– Sử gia Ngô Sĩ Liên đã xây dựng nhiều tình huống giàu kịch tính, tuy rất ngắn nhưng mỗi câu chuyện đều có xung đột, có kết cấu thắt nút – cao trào – mở nút.
– Ngôn từ hàm súc, tác giả chỉ kể chứ không bình luận. Lời kể khách quan, trung thành với sự thật => giúp người đọc phát huy tính chủ động trong việc đánh giá nhân vật trung tâm.
– Cách kể hấp dẫn, luôn gây được yếu tố bất ngờ: thể hiện trong các tình huống, khi xung đột được đẩy lên cao trào, người đọc rất bất ngờ về cách giải quyết không theo lôgic thông thường của Trần Thủ Độ. Ông luôn khiến người đọc khâm phục và cảm mến. Chính vì vậy, đoạn trích càng đọc càng hấp dẫn và thú vị hơn.
Tham khảo thêm cách soạn khác bài Thái sư Trần Thủ Độ (Ngô Sĩ Liên)
Câu 1. Nêu những tình tiết liên quan đến Trần Thủ Độ. Mỗi tình tiết đã bộc lộ một khía cạnh nào về tính cách của ông? Từ đó, anh (chị) có nhận xét gì về nhân cách của Trần Thủ Độ?
Trả lời:
– Những chi tiết góp phần bộc lộ tính cách của Trần Thủ Độ :
+ Thưởng cho người dám vạch lỗi của mình -> công minh, bản lĩnh.
+ Ông giữ đúng luật pháp, không xét tội oan cho tên quân hiệu đã không cho vợ ông qua thềm cấm -> chí công vô tư, tôn trọng pháp luật.
+ Có người chạy chọt nhờ vợ ông xin chức quan, ông đã tỏ thái độ răn đe -> có cách ứng xử tế nhị.
+ Vua muốn phong chức cho anh của Trần Thủ Độ nhưng ông không đồng ý, thẳng thắn trình bày quan điểm chọn người tài -> thẳng thắn, độ lượng, vô tư.
– Nhân cách sáng ngời của Trần Thủ Độ : cương trực, độ lượng, liêm khiết, vô tư, luôn đặt lợi ích dân tộc và quốc gia lên trên lợi ích cá nhân, lợi ích gia đình
Câu 2. Nêu những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện và khắc họa nhân vật của nhà viết sử (chú ý những xung đột kịch tính, những bước ngoặt bất ngờ, thú vị trong các tình tiết làm nổi bật tính cách nhân vật).
Trả lời:
Những đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện và khắc họa nhân vật của nhà viết sử :
– Kết cấu rõ ràng, ngắn gọn, ngôn ngữ hàm súc, chỉ kể chứ không bình.
– Cách kể chuyện tự nhiên hấp dẫn.
– Tình huống giàu kịch tính, bất ngờ, ứng xử linh hoạt khách quan, tôn trọng sự thực.
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
