Soạn bài Câu phủ định trang 52 – 54 SGK ngữ văn lớp 8 tập 2, Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Câu phủ định sau đây là hướng dẫn soạn bài đầy đủ, ngắn gọn và chi tiết nhất.
Hướng dẫn soạn bài – Câu phủ định
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
Giải câu 1 (Trang 52 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Xét những câu sau và trả lời câu hỏi.
a) Nam đi Huế.
b) Nam không đi Huế.
c) Nam chưa đi Huế.
d) Nam chẳng đi Huế.
Câu hỏi:
– Các câu (b), (c), (d) có đặc điểm hình thức gì khác so với câu (a)?
– Những câu này có gì khác với câu (a) về chức năng?
Trả lời:
Các câu (b), ( c), ( d) có các từ “không”, “chưa”, “chẳng” khác về mặt hình thức so với câu (a)
– Câu ( a) mang nghĩa khẳng định về sự việc Nam đã đi Huế, còn câu (b), (c) và (d ) lại phủ định điều đó.
Giải câu 2 (Trang 52 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Thầy sờ vòi bảo:
– Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đỉa.
Thầy sờ ngà bảo:
– Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo:
– Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc.
Câu hỏi:
– Trong đoạn trích trên, những câu nào có từ ngữ phủ định?
– Mấy ông thầy bói xem voi dùng những câu có từ ngữ phủ định để làm gì? (Để phản bác một ý kiến, nhận định của người đối thoại hay để thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó?)
Trả lời:
Những câu có từ ngữ phủ định:
+ Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn. → phủ định nhận định trước đó con voi “sun sun như con đỉa”.
+ Đâu có! → phủ định nhận định con voi chần chẫn như cái đòn càn.
– Mấy ông thầy bói có những câu có từ ngữ phủ định để phản bác một ý kiến của người đối thoại.
II. Luyện tập
Giải câu 1 – Luyện tập (Trang 53 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Trong các câu sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
a) Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia tay đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
(Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)
b) Tôi an ủi lão:
– Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác.
(Nam Cao, Lão Hạc)
c) Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Trả lời:
a) ” Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
-> Có từ phủ định “không có”
b) Câu phủ định bác bỏ: ” Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chẳng hiểu gì đâu”
-> Ông giáo phủ định bác bỏ ý kiến của lão Hạc (lão nghĩ cậu Vàng trách hận lão)
c) Câu phủ định bác bỏ “Không, chúng con không đói nữa đâu.”
-> Phủ định bác bỏ suy nghĩ của chị Dậu (các con đang đói)
Giải câu 2 – Luyện tập (Trang 53 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a) Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.
(Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)
b) Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết trung thu, ăn no như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
(Băng Sơn, Quả thơm)
c) Từng qua thời kì thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nhìn một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
(Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội)
Câu hỏi:
– Những câu trên có ý nghĩa phủ định không? Vì sao?
– Đặt những câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương với những câu trên. So sánh những câu mới đặt với những câu trên đây và cho biết có phải ý nghĩa của chúng hoàn toàn giống nhau không.
Trả lời:
a) Dùng cách nói phủ định của phủ định “không phải là không” để thể hiện sự khẳng định.
– Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song vẫn có ý nghĩa.
b) Dùng cách nói phủ định của phủ định ” không ai không từng” để khẳng định món hồng hạc vàng và hồng ngọc đỏ là hai món ăn trong ngày Trung thu.
– Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, ai cũng từng ăn Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
c) Dùng từ nghi vấn kết hợp với từ phủ định “ai chẳng” để khẳng định thời thơ ấu ở Hà Nội ai cũng thích thú thưởng thức món sấu.
– Từng trải qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có lần nghến cổ nhìn lên tầng lá cao vút mà ngắm nghía một cách ao ước chùm sấu non xanh hay thích thú nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
Giải câu 3 – Luyện tập (Trang 54 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi.
Choắt không dậy nữa, nằm thoi thóp.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu này như thế nào? Nghĩa của câu có thay đổi không? Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn, vì sao?
Trả lời:
– Nếu thay từ “không” bằng từ “chưa”: Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.
– Với từ phủ định “không” nghĩa của câu sẽ được hiểu: Dế Choắt không thể dậy được nữa, Choắt sắp chết. Đây là kiểu câu phủ định vĩnh viễn.
– Với từ phủ định ” chưa” nghĩa của câu được hiểu: Dế Choắt có thể gượng dậy. Đây là kiểu phủ định không hoàn toàn.
Giải câu 4 – Luyện tập (Trang 54 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Các câu sau đây có phải là câu phủ định không? Những câu này dùng để làm gì? Đặt những câu có ý nghĩa tương đương.
a) Đẹp gì mà đẹp!
b) Làm gì có chuyện đó!
c) Bài thơ này mà hay à?
d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? (Nam Cao, Lão Hạc)
Trả lời:
a) Câu cảm thán mang nghĩa phủ định
b) Câu cảm thán mang nghĩa phủ định
c) Câu nghi vấn với ý nghĩa bác bỏ
d) Câu nghi vấn với ý nghĩa thể hiện cảm xúc (ngao ngán)
Đặt những câu có ý nghĩa tương đương:
– Không đẹp gì cả!
– Không có chuyện đó đâu!
– Bài thơ chẳng không hay.
– Cụ không biết chứ tôi có sung sướng đâu.
Giải câu 5 – Luyện tập (Trang 54 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Đọc đoạn trích sau (chú ý các từ in đậm) và cho biết: có thể thay quên bằng không, chưa bằng chẳng được không? Vì sao?
Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.
(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
Trả lời:
Không thể thay thế từ “quên” bằng từ “không” và từ ” chưa” bằng từ “chẳng”
– Vì nghĩa của câu sẽ hoàn toàn thay đổi, không thể hiện hết dụng ý trong lời nói của Trần Quốc Tuấn: sự căm phẫn giặc đến tột cùng của Trần Quốc Tuấn đến mức quên ăn, không ngủ được.
+ Quên: biểu thị ý không màng tới, không để tâm tới. Đây không phải từ phủ định.
+ Không, chưa: biểu thị nghĩa phủ định.
Giải câu 6 – Luyện tập (Trang 54 SGK ngữ văn 8 tập 2)
Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ.
Trả lời:
Mẹ: Con làm vỡ chiếc bình hoa này phải không?
Con: Dạ, không phải con mẹ ạ!
Mẹ: Không phải con thì còn ai vào đây nữa.
Con: Con mèo chạy lên bàn làm đổ lọ hoa xuống nhà mẹ ạ!
Tham khảo thêm cách soạn khác bài Câu phủ định
I – ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
Câu 1. Xét những câu sau và trả lời câu hỏi.
a) Nam đi Huế.
b) Nam không đi Huế.
c) Nam chưa đi Huế.
d) Nam chẳng đi Huế.
Câu hỏi:
– Các câu (b), (c), (d) có đặc điểm hình thức gì khác so với câu (a)?
– Những câu này có gì khác với câu (a) về chức năng?
Trả lời:
Trả lời câu hỏi:
– Các câu b, c, d khác với câu a vì có thêm những từ ngữ phủ định không, chưa, chẳng.
– Những câu này khác nhau về chức năng:
+ Câu a dùng để khẳng định việc “Nam đi Huế” là có diễn ra
+ Còn câu b, c, d dùng để phụ định sự việc đó, tức là việc “Nam đi Huế” không diễn ra.
Câu 2. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Thầy sờ vòi bảo:
– Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đỉa.
Thầy sờ ngà bảo:
– Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo:
– Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc.
Câu hỏi:
– Trong đoạn trích trên, những câu nào có từ ngữ phủ định?
– Mấy ông thầy bói xem voi dùng những câu có từ ngữ phủ định để làm gì? (Để phản bác một ý kiến, nhận định của người đối thoại hay để thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó?)
Trả lời:
– Những câu có từ ngữ phủ định là:
+ (1) Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
+ (2) Đâu có!
– Ông thầy bói thứ hai dùng câu phủ định (1) để phản bác ý kiến, nhận định của ông thầy bói sờ vòi. Trong khi đó, ông thầy bói thứ ba (ông thầy bói sờ tai) dùng câu phủ định (2) để hướng đến phủ định ý kiến, nhận định của cả hai ông thầy trước.
Hai câu phủ định trên nhằm để phản bác một ý kiến, nhận định của người đối thoại, vì vậy được gọi là câu phủ định bác bỏ.
II – Soạn phần luyện tập bài Câu phủ định trang 53 – 54 SGK ngữ văn 8 tập 2
Bài 1. Trong các câu sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
a) Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia tay đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
b) Tôi an ủi lão:
– Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác.
c) Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa.
Trả lời:
Có những câu phủ định bác bỏ sau:
a) Không có câu phủ định bác bỏ.
b) Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
Đây là câu tác giả phản bác lại ý kiến của lão Hạc nhận xét về con chó đã đưa ra trước đó.
c) Không, chúng con không đói nữa đâu.
Đây là câu của cái Tí phản bác lại ý điều mà chị Dậu nghĩ: mấy đứa con mình đang đói quá đã đưa ra ở phần văn bản trước đó.
Bài 2. Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a) Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.
b) Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết trung thu, ăn no như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
c) Từng qua thời kì thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nhìn một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
Câu hỏi:
– Những câu trên có ý nghĩa phủ định không? Vì sao?
– Đặt những câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương với những câu trên. So sánh những câu mới đặt với những câu trên đây và cho biết có phải ý nghĩa của chúng hoàn toàn giống nhau không.
Trả lời:
– Tất cả 3 câu trong a, b, c đều là câu phủ định, vì đều có những từ phủ định như không (trong a và b), chẳng (trong c). Tuy nhiên ý nghĩa của từng câu lại khác nhau:
+ Câu a, b dùng cách nói phủ định – phủ định (không phải là không, không ai không) để thể hiện sự khẳng định.
+ Câu c dùng từ nghi vấn kết hợp với từ phủ định (ai chẳng) để khẳng định.
– Những câu không có từ ngừ phủ định mà tương đương với những câu trên là:
+ Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song lại có ý nghĩa.
+ Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, mọi người đều từng ăn …
+ Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ …
Ý nghĩa của những câu gốc nhấn mạnh hơn.
Bài 3. Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi.
Choắt không dậy nữa, nằm thoi thóp.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu này như thế nào? Nghĩa của câu có thay đổi không? Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn, vì sao?
Trả lời:
Câu văn: Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
– Khi thay từ ngữ phủ định “không” bằng “chưa” thì câu phải bỏ từ “nữa” và được viết thành: Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.
– Khi thay như thế, nghĩa của câu sẽ thay đổi:
+ Dùng từ “không” có nghĩa là phủ định khả năng dậy của Choắt. Sau thời điểm nói, Choắt cũng không còn khả năng đứng dậy được nữa.
+ Dùng từ “chưa”, nghĩa của câu được hiểu là phủ định khả năng dậy của Choắt ở thời điểm nói, nhưng sau thời điểm đó, Choắt vẫn còn khả năng đứng dậy được.
– Câu của tác giả “Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp” là câu phù hợp với ngữ cảnh câu chuyện hơn, vì sau đó Choắt đã chết.
Bài 4. Các câu sau đây có phải là câu phủ định không? Những câu này dùng để làm gì? Đặt những câu có ý nghĩa tương đương.
a) Đẹp gì mà đẹp!
b) Làm gì có chuyện đó!
c) Bài thơ này mà hay à?
d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? (Nam Cao, Lão Hạc)
Trả lời:
– Các câu đã cho trong phần này không phải là câu phủ định (vì không có từ ngữ phủ định), nhưng cũng được dùng để biểu thị ý phủ định (phản bác ý kiến, nhận định trước đó).
a) Đẹp gì mà đẹp! dùng để phản bác ý kiến khẳng định một cái gì đó đẹp
b) Làm gì có chuyện đó! Dùng để phản bác tính chân thực của một thông báo hay một nhận định, đánh giá.
c) Bài thơ này là hay à? Đây là một câu nghi vấn dùng để phản bác ý kiến khẳng định một bài thơ nào đó hay.
d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? Đấy là một câu nghi vấn mà ông giáo dùng để phản bác điều ông giáo cho là lão Hạc đang nghĩ.
– Đặt những câu có ý nghĩa tương đương với các câu trên.
a) Không đẹp.
b) Không có chuyện đó.
c) Bài thơ này không hay.
d) Tôi không sung sướng hơn.
Bài 5. Đọc đoạn trích sau (chú ý các từ in đậm) và cho biết: có thể thay quên bằng không, chưa bằng chẳng được không? Vì sao?
Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.
Trả lời:
Trong đoạn văn này, không thể thay “quên” bằng “không”, “chưa” bằng “chẳng” được.
– “Quên” biểu thị trạng thái diễn ra trong một thời gian nhất định trước và sau thời gian đó trạng thái ấy có thể không có.
– “Không” biểu thị ý phủ định đối với điều nhất định mà không có hàm ý trước đó và về sau có thể có.
– “Chưa” thể hiện ý phủ định đối với điều mà cho đến một thời điểm nào đó không có, nhưng sau một thời điểm đó có thể có.
– “Chẳng” biểu thị ý phủ định đối với điều nhất định và không có hàm ý về sau có thể có.
* Nếu thay thì ý nghĩa sẽ thay đổi, sẽ không thể hiện được rõ lòng căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn.
Bài 6. Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ.
Trả lời:
Tham khảo đoạn đối thoại sau.
– Tối hôm qua Ti vi không chiếu bộ phim mà cậu nói. (câu phủ định miêu tả)
– Nhưng cậu đã xem ở những kênh nào?
– Tớ đã kiểm tra tất cả các kênh nhưng chẳng kênh nào có cả. (câu phủ định bác bỏ).
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
