Soạn bài Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu trang 157 – 159 SGK ngữ văn lớp 11 tập 1. Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu, sau đây là hướng dẫn soạn bài và giải bài tập đầy đủ, ngắn gọn và chi tiết nhất.
Hướng dẫn soạn bài – Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu.
I. Trật Tự Trong Câu Đơn
Giải câu 1 – Trật Tự Trong Câu Đơn (Trang 157 SGK ngữ văn 11 tập 1)
Đọc đoạn trích sau, chú ý trật tự các bộ phận câu được in đậm và trả lời câu hỏi.
Hắn móc đủ mọi túi, để tìm một cái gì, hắn giơ ra: đó là một con dao nhỏ, nhưng rất sắc. Hắn nghiến răng nói tiếp:
– Vâng, bẩm cụ không được thì con phải đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện.
(Nam Cao, Chí Phèo)
a) Có thể sắp xếp phần in đậm theo trật tự “rất sắc, nhưng nhỏ” mà câu vẫn phù hợp với mạch ý trong đoạn văn được không?
b) Việc sắp xếp theo trật tự “nhỏ, nhưng rất sắc” có tác dụng như thế nào đối với sự thể hiện ý nghĩa của câu và sự liên kết ý trong đoạn văn?
c) So sánh với trật tự của các từ ngữ đó trong trường hợp sau:
Hắn có một con dao rất sắc nhưng nhỏ. Dao ấy thì làm sao chặt được cành cây to này!?
Trong mỗi trường hợp trên đây, trật tự sắp xếp các bộ phận câu có mục đích gì? (xét trong quan hệ về ý với các câu đi trước, đi sau)
Trả lời:
a) Nếu thay đổi trật tự phần in đậm ở trên thành: đó là một con dao rất sắc, nhưng nhỏ thì nội dung ý nghĩa và cấu tạo ngữ pháp của câu không sai. Nhưng đặt vào đoạn văn như vậy thì trật tự sắp xếp như vậy không phù hợp với mục đích của hành động: tác giả đoạn văn muốn nhấn mạnh mục đích đe dọa, uy hiếp bá Kiến của nhân vật Chí Phèo.
b) Nếu ta thay đổi vị trí của từ nhỏ cho cụm từ rất sắc thì cái ý mà tác giả muốn biểu đạt chẳng những không được nhấn mạnh mà còn bị giảm đi. Và như thế, cái mục đích hăm dọa của Chí Phèo đối với bá Kiến cũng không được làm nổi bật.
c) Đặt vấn đề sắp xếp lại trật tự từ trong đoạn văn trên của Nam Cao là không hợp lí, nhưng với tình huống khác, ngữ cảnh khác, thì sự sắp xếp ngược lại phù hợp.
Ví dụ, trong câu: Hắn có một con dao rất sắc nhưng nhỏ. Dao ấy làm sao chặt được cành cây này!
Như vậy, chúng ta có thể thấy, trong mỗi tình huống giao tiếp, cần xác định trọng tâm thông báo của câu từ đó mà có cách sắp xếp trật tự từ sao cho hiệu quả biểu đạt cao nhất.
Giải câu 2 – Trật Tự Trong Câu Đơn (Trang 157 SGK ngữ văn 11 tập 1)
Một học sinh Trung học cơ sở còn lưỡng tự trong việc lựa chọn giữa hai cách viết sau đây. Anh (chị) hãy giúp em đó lựa chọn cách viết tối ưu và giải thích lí do của sự lựa chọn đó.
A – Bạn em nhỏ người nhưng rất thông minh. Thầy giáo đã chọn bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi.
B – Bạn em rất thông minh, nhưng nhỏ người. Thầy giáo đã chọn bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi.
Trả lời:
Trong hai cách viết trên, cách thứ nhất là phù hợp hơn.
Trong cách viết thứ nhất, cụm từ rất thông minh là trọng tâm thông báo, là luận cứ quan trọng để rút tới kết luận: “Thầy giáo đưa bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi”. Viết như câu thứ hai không phù hợp với lập luận, không làm nổi bật trọng tâm mà người nói muốn nhấn mạnh.
Giải câu 3 – Trật Tự Trong Câu Đơn (Trang 158 SGK ngữ văn 11 tập 1)
Trong mỗi đoạn trích sau đều có những câu văn có bộ phận biểu hiện thời gian (phần in đậm), nhưng bộ phận đó được đặt ở những vị trí khác nhau trong câu (đầu giữa, cuối câu). Hãy phân tích tác dụng của mỗi cách sắp xếp.
a) Một đêm khuya, Mị nghe tiếng gõ vách […]. Mị vừa bước ra, lập tức có mấy người choàng đến, nhét áo vào miệng Mị rồi bịt mắt, cõng Mị đi.
Sáng hôm sau, Mị mới biết mình đang ngồi trong nhà thống lí Pa Tra…
(Tô Hoài, Vợ chồng A Phủ)
b) Nhưng mà biết đứa nào đã đẻ ra Chí Phèo? Có mà trời biết! Hắn không biết, cả làng Vũ Đại cũng không ai biết…
Một anh đi thả ống lươn, một buổi sáng tinh sương, đã thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong một váy đụp […].
(Nam Cao, Chí Phèo)
c) Nhưng rồi hỏi ra mới rõ cô ấy không phải con gái nhà Pa Tra: cô ấy là vợ A Sử, con trai thống lí Pa Tra.
Cô Mị về làm dâu nhà Pa Tra đã mấy năm.
(Tô Hoài, Vợ chồng A Phủ)
Trả lời:
a) Một đêm khuya: đặt ở đầu câu làm trạng ngữ chỉ thời gian để đảm nhận chức năng nêu hoàn cảnh cho các sự kiện xảy ra sau đó. Còn trong câu tiếp theo, trạng ngữ chỉ thời gian (Sáng hôm sau) vừa có tác dụng như câu trước đồng thời vừa có tác dụng liên kết câu.
b) Trạng ngữ chỉ thời gian (Một buổi sáng tinh sương) lại đặt ở giữa câu, đằng sau hành động của một chủ thể (Một anh đi thả ống lươn). Chủ thể hành động được nêu trước, phần biểu thị thời gian đặt ở giữa bởi sự liên kết ý các câu trước đó đều tập trung vào việc người là người đẻ ra Chí Phèo.
c) trong trường hợp này, bộ phận chỉ thời gian (đã mấy năm) đứng ở cuối câu. Điều đó do có nhiệm vụ thông báo của nó quyết định: nó biểu thị phần tin mới, phần trọng tâm thông báo là thời gian Mị về làm dâu nhà Pá Tra.
II. Trật Tự Trong Câu Ghép
Giải câu 1 – Trật Tự Trong Câu Ghép (Trang 158 SGK ngữ văn 11 tập 1)
Trong những câu ghép ở các đoạn trích sau, vì sao vế in đậm lại đặt ở vị trí sau so với vế còn lại? Khi đặt vế đó ở vị trí trước thì nội dung của câu và mạch ý của đoạn có gì thay đổi?
a) Chí Phèo đoán chắc rằng một người đàn bà hỏi một người đàn bà khác đi bán vải ở Nam Định đề. Hắn lại nao nao buồn, là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gì rất xa xôi. Hình như có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải.
(Nam Cao, Chí Phèo)
b) Thưa cụ, việc đó là việc riêng của chị cháu. Tuỳ ý cho cháu cư xử. Cháu không có quyền lạm bàn tới, tuy đối lại chị cháu cũng như đối lại quan huyện, cháu vẫn là người chịu ơn.
(Khái Hưng, Nửa chừng xuân)
Trả lời:
a) Trong đoạn văn trên, vế in đậm đặt sau vế chính (Hắn lại nao nao buồn) vì vế chính trước còn liên hệ với câu trước đó (tiếp tục cung cấp những thông tin về dòng suy nghĩ của Chí Phèo), sau nữa vế in đậm gắn với câu sau, vì câu này chính là câu cụ thể hóa cho “một cái gì đó rất xa xôi”.
b) Trong câu ghép, vế chỉ nhượng bộ (tuy đối với chị cháu cũng như đối với quan huyện) được đặt sau để nhấn mạnh ý cũng như bổ sung một thông tin cần thiết.
Giải câu 2 – Trật Tự Trong Câu Ghép (Trang 159 SGK ngữ văn 11 tập 1)
Lựa chọn câu văn thích hợp nhất để dùng vào vị trí bỏ trống ở đầu đoạn văn sau đây:
[…] Trong các thời kì khác nhau trước đây, các nhà chính trị, nhà văn lỗi lạc,… đã phát triển nó và hoàn toàn nắm vững nó. Ví dụ: Na-pô-lê-ông đọc tốc độ 2000 từ/ phút, Ban–dắc đọc tốc độ 4000 từ/phút, Mác–xim Go–rơ–ki đọc mỗi trang sách chỉ mất nài giây,:..(Theo Lịch văn hoá tổng hợp 1987 – 1990)
A – Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng trong những năm gần đây nó đã được phổ biến khá rộng.
B – Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng.
C – Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh đã được phổ biến khá rộng, nhưng nó không phải là điều mới lạ
D – Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng trong những năm gần đây.
Trả lời:
chọn đáp án C (Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh đã được phổ biến khá rộng, nhưng nó không phải là điều mới lạ).
Tham khảo thêm cách soạn khác bài Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu
I. Trật Tự Trong Câu Đơn
Câu 1. Đọc đoạn trích sau, chú ý trật tự các bộ phận câu được in đậm và trả lời câu hỏi.
Hắn móc đủ mọi túi, để tìm một cái gì, hắn giơ ra: đó là một con dao nhỏ, nhưng rất sắc. Hắn nghiến răng nói tiếp:
– Vâng, bẩm cụ không được thì con phải đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện.
(Nam Cao, Chí Phèo)
a) Có thể sắp xếp phần in đậm theo trật tự “rất sắc, nhưng nhỏ” mà câu vẫn phù hợp với mạch ý trong đoạn văn được không?
b) Việc sắp xếp theo trật tự “nhỏ, nhưng rất sắc” có tác dụng như thế nào đối với sự thể hiện ý nghĩa của câu và sự liên kết ý trong đoạn văn?
c) So sánh với trật tự của các từ ngữ đó trong trường hợp sau:
Hắn có một con dao rất sắc nhưng nhỏ. Dao ấy thì làm sao chặt được cành cây to này!?
Trong mỗi trường hợp trên đây, trật tự sắp xếp các bộ phận câu có mục đích gì? (xét trong quan hệ về ý với các câu đi trước, đi sau)
Trả lời:
a) Nếu sắp xếp phần in đậm theo trật tự: “…đó là một con dao rất sắc, nhưng nhỏ …” thì bản thân câu ấy không sai về mặt ngữ pháp và ngữ nghĩa. Vì cụm từ “rất sắc” và “nhỏ” là các thành phần đẳng lập đồng chức, cùng làm thành phần phụ bổ nghĩa cho danh từ “con dao”. Nhưng đặt vào đoạn văn thì trật tự sắp xếp như vậy không phù hợp với mục đích của hành động: đe doạ , uy hiếp đối phương
b) Việc sắp xếp các từ trong trật tự câu có tác dụng thể hiện rõ ý nghĩa của câu và giúp các câu liên kết với nhau chặt chẽ, làm nổi bật chủ đề: dồn trọng tâm thông báo vào cụm từ rất sắc cho phù hợp với ý định của Chí Phèo là đe dọa, uy hiếp Bá Kiến.
c) Trong ngữ cảnh c) người nói (viết) nhằm thực hiện hành động và mục đích chế nhạo (phủ định) tác dụng của con dao: nhỏ – không thể chặt cây to, lúc đó cần đặt tính từ nhỏ ở cuối câu.
Câu 2. Một học sinh Trung học cơ sở còn lưỡng tự trong việc lựa chọn giữa hai cách viết sau đây. Anh (chị) hãy giúp em đó lựa chọn cách viết tối ưu và giải thích lí do của sự lựa chọn đó.
A – Bạn em nhỏ người nhưng rất thông minh. Thầy giáo đã chọn bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi.
B – Bạn em rất thông minh, nhưng nhỏ người. Thầy giáo đã chọn bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi.
Trả lời:
– Cách viết của câu a phù hợp với trọng tâm thông báo: “Thầy giáo đã chọn bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi”=> phù hợp, vì cụm từ rất thông minh là trọng tâm thông báo, là luận cứ rất quan trọng dẫn đến câu thứ hai ra đời. Cho nên cụm từ rất thông minh phải đặt sau từ nhỏ.
– Cách viết B không phù hợp , vì không bật nội dung trọng tâm thông báo.
Câu 3. Trong mỗi đoạn trích sau đều có những câu văn có bộ phận biểu hiện thời gian (phần in đậm), nhưng bộ phận đó được đặt ở những vị trí khác nhau trong câu (đầu giữa, cuối câu). Hãy phân tích tác dụng của mỗi cách sắp xếp.
a) Một đêm khuya, Mị nghe tiếng gõ vách […]. Mị vừa bước ra, lập tức có mấy người choàng đến, nhét áo vào miệng Mị rồi bịt mắt, cõng Mị đi.
Sáng hôm sau, Mị mới biết mình đang ngồi trong nhà thống lí Pa Tra…
(Tô Hoài, Vợ chồng A Phủ)
b) Nhưng mà biết đứa nào đã đẻ ra Chí Phèo? Có mà trời biết! Hắn không biết, cả làng Vũ Đại cũng không ai biết…
Một anh đi thả ống lươn, một buổi sáng tinh sương, đã thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong một váy đụp […].
(Nam Cao, Chí Phèo)
c) Nhưng rồi hỏi ra mới rõ cô ấy không phải con gái nhà Pa Tra: cô ấy là vợ A Sử, con trai thống lí Pa Tra.
Cô Mị về làm dâu nhà Pa Tra đã mấy năm.
(Tô Hoài, Vợ chồng A Phủ)
Trả lời:
a) Trạng ngữ, đứng ở cuối câu: tác dụng làm cho lời kể được rõ ràng theo bước đi của thời gian: “một đêm khuya” -> “sáng hôm sau”.
b) Giữa câu: có tác dụng nhấn mạnh vào thời điểm còn rất sớm. Đó là buổi sớm mai sương chưa tan. Chí phèo đã bị vứt bỏ trong cái lò gạch.
c) Cuối câu: tác dụng nhấn mạnh, làm rõ về thời gian, Mị phải sống trong cảnh con dâu gạt nợ.
II. Trật Tự Trong Câu Ghép
Câu 1. Trong những câu ghép ở các đoạn trích sau, vì sao vế in đậm lại đặt ở vị trí sau so với vế còn lại? Khi đặt vế đó ở vị trí trước thì nội dung của câu và mạch ý của đoạn có gì thay đổi?
a) Chí Phèo đoán chắc rằng một người đàn bà hỏi một người đàn bà khác đi bán vải ở Nam Định đề. Hắn lại nao nao buồn, là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gì rất xa xôi. Hình như có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải.
(Nam Cao, Chí Phèo)
b) Thưa cụ, việc đó là việc riêng của chị cháu. Tuỳ ý cho cháu cư xử. Cháu không có quyền lạm bàn tới, tuy đối lại chị cháu cũng như đối lại quan huyện, cháu vẫn là người chịu ơn.
(Khái Hưng, Nửa chừng xuân)
Trả lời:
a)
– Vế chỉ nguyên nhân trong câu ghép này (là vì mẫu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gì đó rất xa xôi) cần đặt sau vì vế chính (hắn lại nao nao buồn) cần đặt trước vì nó tiếp tục được khai triển ý ở những câu đi sau, cụ thể hoá cho một cái gì rất xa xôi. Nghĩa là vế chính đặt trước để liên kết dễ dàng với những câu đi trước, để liếp tục nói về “hắn” (tiếp tục nói về Chí Phèo).
– Vế chính đặt trước trước tiếp tục nói về Chí Phèo) , còn vế phụ đặt sau để liên kết dễ dàng với những câu đi sau.
b) Vế chỉ sự nhương bộ, và vế chỉ giả thiết thường được đặt trước (Đó đều là các vế phụ xét về cấu tạo ngữ pháp). Đó là vế phụ xét về cấu tạo ngữ pháp (đặt trước vế chính) những trường hợp này được đặt sau, để bổ sung một thông tin cần thiết “chịu ơn”.
Câu 2. Lựa chọn câu văn thích hợp nhất để dùng vào vị trí bỏ trống ở đầu đoạn văn sau đây:
[…] Trong các thời kì khác nhau trước đây, các nhà chính trị, nhà văn lỗi lạc,… đã phát triển nó và hoàn toàn nắm vững nó. Ví dụ: Na-pô-lê-ông đọc tốc độ 2000 từ/ phút, Ban–dắc đọc tốc độ 4000 từ/phút, Mác–xim Go–rơ–ki đọc mỗi trang sách chỉ mất nài giây,:..(Theo Lịch văn hoá tổng hợp 1987 – 1990)
A – Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng trong những năm gần đây nó đã được phổ biến khá rộng.
B – Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng.
C – Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh đã được phổ biến khá rộng, nhưng nó không phải là điều mới lạ
D – Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng trong những năm gần đây.
Trả lời:
Đây là đoạn diễn dịch, các câu sau cụ thể hóa ý quan trọng của một vế ở câu trước.
– Câu đầu nói về những năm gần đây. Các câu còn lại trong đoạn đều nói về việc: trong các thời kì khác nhau trước đây, nhiều người nổi tiếng đã phát triển Phương pháp đọc nhanh và nắm vững nó. Tức là nó về thời kì trước đây.
– Đặt trạng ngữ “trong những năm gần đây” ở đầu câu để tạo ra sự đối lập với trạng ngữ “ trong các thời kì trước đây” ở câu 2.
– Cần bố trí vế câu “nó không phải là điều mới lạ” ở cuối câu đầu để thể hiện rõ chủ đề của cả đoạn, chủ đề này sẽ được cụ thể hóa ở những câu sau đó.
– Đặt vế “Các phương pháp đọc nhanh “ đã được phổ biến khá rộng ở trước vế nó không phải là điều mới lạ => Câu c. Câu C là thích hợp nhất vì nó có tác dụng liên kết với các câu còn lại, về ngữ pháp c) cũng có đầy đủ các thành phần của câu ghép chỉ nguyên nhân.
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
