Soạn bài – Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Soạn bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ trang 152 – 155 SGK ngữ văn lớp 9 tập 1. Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, sau đây là hướng dẫn soạn bài và giải bài tập đầy đủ, ngắn gọn và chi tiết nhất.

Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội

Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:

– Ngủ ngoan a-kay(1) ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi

Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội

Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần

Mai sau con lớn vung chày lún sân…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ

Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi(2)

Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ

Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng

– Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi

Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói

Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều

Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ

Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng

Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối

Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông

Mẹ địu em đi để giành trận cuối

Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường

Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn

– Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi

Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước

Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ

Mai sau con lớn làm người Tự do…

25 – 3 – 1971

(Nguyễn Khoa Điềm(*), Đất và khát vọng, NXB Văn học, Hà Nội, 1984)

Chú thích:

(*) Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943 tại thôn Ưu Điểm, xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên –  Huế, trong một gia đình trí thức cách mạng.

Sau khi tốt nghiệp trường Đại học sư phạm Hà Nội năm 1964, Nguyễn Khoa Điềm về quê hương miền Nam tham gia chiến đấu. Ông thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc. Nguyễn Khoa Điềm là tổng thư kí Hội nhà văn Việt Nam. Từ năm 2000, ông giữ cương vị Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tư tưởng văn hóa Trung ương.

Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác năm 1971, khi đang công tác ở chiến khu miền tây Thừa Thiên.

(1) A-kay: con (tiếng dân tộc Tà-ôi, một dân tộc thiểu số ở vùng núi tây Thừa Thiên).

(2) Ka-lưi: tên một ngọn núi ở vùng tây Thừa Thiên.

Hướng dẫn soạn bài – Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

I. Bố cục:

– Phần 1 (hai khổ thơ đầu): Lời ru của người mẹ khi đang giã gạo nuôi bộ đội.

– Phần 2 (hai khổ thơ tiếp theo): Lời ru của người mẹ khi đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi.

– Phần 3 (hai khổ thơ cuối): Lời ru của người mẹ khi đang chuyển lán, đạp rừng trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ.

II. Hướng dẫn soạn bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Giải câu 1 (Trang 154 SGK ngữ văn 9 tập 1)

Bài thơ là lời hát ru những em bé dân tộc Tà-ôi “lớn trên lưng mẹ” ở vùng chiến khu Trị – Thiên khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra quyết liệt. Lời hát ru có ba khúc, mỗi khúc có hai khổ và đều mở đầu bằng hai câu: “Em cu Tai… đừng rời lưng mẹ” rồi kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ: “Ngủ ngoan a-kay ơi…” (bốn câu). Từng lời ru trực tiếp của người mẹ được ngắt nhịp đều đặn ở giữa dòng thơ. Theo em, cách lặp đi lặp lại, cách ngắt nhịp như thế có tác dụng tạo nhịp điệu như thế nào cho lời ru, có liên quan gì đến nội dung tình cảm của bài thơ?

Trả lời:

Bài thơ có 3 khúc, mỗi khúc có hai khổ thơ đều mở đầu bằng lời ru của tác giả, kết thúc bằng lời ru của mẹ. Cách lặp đi, lặp lại, cách ngăt nhịp như thế tạo âm điệu dìu dắt vấn vương của lời ru, gợi vẻ nhịp nhàng của cánh nôi đưa. Tuy vậy, mỗi khúc hát có sự lặp lại nhưng cũng có sự phát triển. Giọng điệu ấy thể hiện một cách đặc sắc tình cảm thiết tha, trìu mến của người mẹ giành cho em, mong em lớn khôn, khỏe mạnh, thành công dân tự do của nước nhà độc lập, thống nhất.

Giải câu 2 (Trang 154 SGK ngữ văn 9 tập 1)

Phân tích hình ảnh người mẹ Tà-ôi trong bài thơ. (Gợi ý: Qua từng đoạn thơ, người mẹ được miêu tả trong những công việc gì, hoàn cảnh nào? Tìm những chi tiết, hình ảnh thể hiện sự vất vả, gian khổ của người mẹ ở chiến khu).

Trả lời:

Phân tích người mẹ Tà Ôi được miêu tả trong bài thơ:

Người mẹ Tà Ôi ru con ngủ, nhưng đồng thời mẹ làm công việc của kháng chiến, của cách mạng. Mẹ ru con trong khi mẹ giã gạo nuôi bộ đội. Mẹ ru con khi tỉa bắp. Mẹ ru con trong khi chuyển lán, đạp rừng, trực tiếp chống giặc Mĩ. Tình thương con luôn gắn liền với tình thương bộ đội, dân làng và tình yêu nước. Chính điều đó đã làm nên nét vĩ đại của người mẹ Tà Ôi.

Giải câu 3 (Trang 154 SGK ngữ văn 9 tập 1)

Em hiểu như thế nào về hai câu thơ: “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi – Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”? Phân tích tình cảm của người mẹ đối với con ở câu thơ thứ hai.

Trả lời:

Gợi ý phân tích câu thơ:

“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ con nằm trên lưng”

Hai câu thơ vừa sử dụng phép so sánh, vừa sử dụng phép ẩn dụ mặt trời của bắp ấy là mặt trời của vũ trụ đem ánh sáng và sự sống cho muôn loài. Còn “Mặt trời của mẹ” là em. Em là mặt trời của đời mẹ. Em mang ánh sáng, nguồn sống tinh thần đến cho mẹ, em là một mặt trời nhỏ bé gần gũi thân thương ngay trên lưng mẹ. Em cần thiết với cuộc đời mẹ xiết bao! Hình ảnh khắc họa tình cảm sâu đậm của người mẹ đối với con.

Giải câu 4 (Trang 154 SGK ngữ văn 9 tập 1)

Qua các khúc ru, em cảm nhận tình cảm của người mẹ đối với con như thế nào? Nhận xét về mối liên hệ giữa lời ru trực tiếp của người mẹ với hoàn cảnh, công việc mà mẹ đang làm ở từng đoạn thơ, về sự phát triển của tình cảm và ước vọng của người mẹ qua ba khúc ru.

Trả lời:

Qua khúc hát ru ta thấy tình cảm của mẹ đối với con là tình yêu đằm thắm lớn lao. Mẹ yêu con, mong con khôn lớn trưởng thành, mong con được sống trong hòa bình. Tình yêu con tha thiết biến thành lời ru với những ước mơ dịu ngọt.

– Mẹ giã gạo nên mẹ mơ con lớn “Vung chầy lún sân” giã những hạt gạo trắng ngần.

– Mẹ giã gạo nên mẹ mơ con lớn “Vung chầy lún sân” giã những hạt gạo trắng ngần.

– Mẹ địu con ra trận nên mẹ mơ thấy Bác Hồ, nghĩa là mơ thấy đất nước thống nhất, Bắc Nam sum họp và “Mai sau con lớn làm người tự do”.

Tình cảm và khát vọng của người mẹ ngày càng lớn rộng, ngày càng đi từ riêng đến chung, đi từ quê hương tới đất nước.

Giải câu 5 (Trang 155 SGK ngữ văn 9 tập 1)

Em thấy tình yêu thương con của người mẹ gắn với những tình cảm gì? Em hiểu như thế nào về những ước mong, ý chí của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ được thể hiện trong các khúc ru?

Trả lời:

Tình yêu con của người mẹ gắn liền với tình yêu bộ đội, yêu buôn làng gian khổ, yêu đất nước. Tình cảm riêng chung đã hòa làm môt. Những mong ước của mẹ cũng là mong ước cho con, cho làng, cho đất nước, mong con lớn giã gạo nuôi bộ đội, phát rẫy nuôi làng và cầm súng ra trận, cả gia đình ra trận, cả đất nước ra trận. Vì độc lập tự do của dân tộc. Mẹ là mẹ chiến sĩ, mẹ là chiến sĩ, mẹ là người mẹ Việt Nam anh hùng.

Soạn phần luyện tập bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Giải câu hỏi – Luyện tập (Trang 155 SGK ngữ văn 9 tập 1)

Nhận xét ý nghĩa của yếu tố tự sự trong bài thơ đối với việc thể hiện cuộc sống của người dân ở chiến khu Trị – Thiên thời chống Mĩ.

Trả lời:

Yếu tố miêu tả trong bài thơ khiến bức tranh đời sống của người dân ở chiến khu Trị – Thiên thời chống Mĩ trở nên chân thực hơn:

→ Họ hăng say lao động, sản xuất để phục vụ cho cuộc chiến đấu,vượt qua nhưng gian khổ, vất vả: “mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội”, “mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi”, ” mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi”, “lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ”

→ Họ góp phần vào cuộc chiến đấu bảo vệ quê hương, họ cũng cầm súng chiến đấu: “mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng”, “anh trai cầm súng, chị gái cầm chông”, “mẹ địu em đi để giành trận cuối”.

Tham khảo thêm cách soạn khác bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Câu 1.

Bài thơ là lời hát ru những em bé dân tộc Tà-ôi “lớn trên lưng mẹ” ở vùng chiến khu Trị – Thiên khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra quyết liệt. Lời hát ru có ba khúc, mỗi khúc có hai khổ và đều mở đầu bằng hai câu: “Em cu Tai… đừng rời lưng mẹ” rồi kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ: “Ngủ ngoan a-kay ơi…” (bốn câu). Từng lời ru trực tiếp của người mẹ được ngắt nhịp đều đặn ở giữa dòng thơ. Theo em, cách lặp đi lặp lại, cách ngắt nhịp như thế có tác dụng tạo nhịp điệu như thế nào cho lời ru, có liên quan gì đến nội dung tình cảm của bài thơ?

Trả lời:

Bài thơ có ba đoạn cũng là 3 khúc hát ru, có cấu trúc lặp lại ở các đoạn: mở đầu là lời của tác giả: “Em cu tai ngủ trên lưng mẹ ơi”, tiếp đó là lời ru trực tiếp của người mẹ bằng điệp khúc: “Ngủ ngoan a – kay ơi, ngủ ngoan a – kay hỡi”. Từng lời ru trực tiếp của người mẹ được ngắt nhịp đều đặn ở giữa dòng thơ. Cách lặp đi lặp lại như vậy tạo nên âm điệu du dương của một bài hát ru. Ba đoạn thơ cũng không phải là sự lặp lại đơn giản mà là sự mở rộng, phát triển của tư tưởng, cảm xúc. Mỗi đoạn hiện lên hình ảnh người mẹ trong một công việc, cũng như ước mong, khát vọng của người mẹ ngày càng được thể hiện sâu rộng.

Câu 2.

Bài thơ là lời hát ru những em bé dân tộc Tà-ôi “lớn trên lưng mẹ” ở vùng chiến khu Trị – Thiên khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra quyết liệt. Lời hát ru có ba khúc, mỗi khúc có hai khổ và đều mở đầu bằng hai câu: “Em cu Tai… đừng rời lưng mẹ” rồi kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ: “Ngủ ngoan a-kay ơi…” (bốn câu). Từng lời ru trực tiếp của người mẹ được ngắt nhịp đều đặn ở giữa dòng thơ. Theo em, cách lặp đi lặp lại, cách ngắt nhịp như thế có tác dụng tạo nhịp điệu như thế nào cho lời ru, có liên quan gì đến nội dung tình cảm của bài thơ?

Trả lời:

Hình ảnh người mẹ qua những khúc hát ru:

– Công việc lao động vất vả: mẹ giã gạo nuôi bộ đội, mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka – lưi, mẹ đi chuyển lán, đạp rừng, giành trận cuối…

– Tình yêu thương con tha thiết: hình ảnh đứa con lúc nào cũng gắn liền với mẹ “Vai mẹ gầy nhấp nhô làn gối – Lưng đưa nôi và tim hát lên lời”.

– Tình yêu thương con vô bờ của mẹ còn có sự hài hòa với tình yêu bộ đội, yêu dân làng:

+ “Mẹ thương a – kay , mẹ thương bộ đội”.

+ Mẹ thương a – kay, mẹ thương làng đói”.

+ ” Mẹ thương a – kay, mẹ thương đất nước.”

⇒ Hiện lên một người mẹ chiến khu vất vả, khổ nghèo nhưng một lòng, một dạ với cách mạng và kháng chiến, yêu thương con vô bờ bến và nặng tình với dân làng, bộ đội, đóng góp phần minh vào độc lập, tự do dân tộc.

Câu 3.

Em hiểu như thế nào về hai câu thơ: “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi – Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”? Phân tích tình cảm của người mẹ đối với con ở câu thơ thứ hai.

Trả lời:

“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”

Nếu mặt trời đem lại sự sống cho muôn loài, cho cây bắp trên lưng thì đứa con là niềm vui, nguồn sống, niềm hi vọng của người mẹ. Hình ảnh ẩn dụ độc đáo “mặt trời của mẹ” để diễn tả quy luật của tình mẫu tử, ở bề sâu tâm lí: đứa con đối với người mẹ là vô cùng quý giá và quan trọng, là tất cả đối với người mẹ.

Câu 4.

Qua các khúc ru, em cảm nhận tình cảm của người mẹ đối với con như thế nào? Nhận xét về mối liên hệ giữa lời ru trực tiếp của người mẹ với hoàn cảnh, công việc mà mẹ đang làm ở từng đoạn thơ, về sự phát triển của tình cảm và ước vọng của người mẹ qua ba khúc ru.

Trả lời:

Tình cảm của người mẹ đối với con là vô bờ bến được bộc lộ trực tiếp qua những lời ru được cất lên từ trái tim người mẹ “Ngủ ngoan a – kay ơi…con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ”. Ước mơ của người mẹ về đứa con gắn liền từng công việc cụ thể mà người mẹ đang làm “Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần”; “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều”…Đặc biệt mong ước lớn lao “Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ” không chỉ là điều ước ao của người mẹ chiến khu mà còn là niềm mong ước của tất cả mọi người cũng là ước mong về ngày chiến thắng, độc lập, tự do.

Câu 5.

Em thấy tình yêu thương con của người mẹ gắn với những tình cảm gì? Em hiểu như thế nào về những ước mong, ý chí của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ được thể hiện trong các khúc ru?

Trả lời:

Tình yêu thương của người mẹ là sự thống nhất giữa tình yêu con với tình yêu thương dân làng, yêu thương bộ đội, và rộng ra là tình yêu thương đất nước, cách mạng. Đồng thời cũng thể hiện niềm mong ước chiến thắng, giành lại độc lập tự do cho đất nước.

Soạn phần luyện tập bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ trang 155 SGK ngữ văn 9 tập 1

Câu hỏi.

Nhận xét ý nghĩa của yếu tố tự sự trong bài thơ đối với việc thể hiện cuộc sống của người dân ở chiến khu Trị – Thiên thời chống Mĩ.

Trả lời:

Bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh thơ đặc biệt hình ảnh người mẹ Tà – ôi trong công việc và hoạt động bằng bút pháp hiện thực thể hiện chân thực cuộc sống lao động và chiến đấu vất vả, gian khổ của đồng bào chiến khu.

(HTTPS://BAIVIET.ORG)

DMCA.com Protection Status