Soạn bài Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (tiếp theo) trang 20 – 22 SGK ngữ văn lớp 10 tập 1. Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (tiếp theo), sau đây là hướng dẫn soạn bài đầy đủ, ngắn gọn và chi tiết nhất.
Hướng dẫn soạn bài – Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (tiếp theo)
II. Luyện tập
Giải câu 1 – Luyện tập (trang 20 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Phân tích các nhân tố giao tiếp thể hiện trong câu ca dao dưới đây theo câu hỏi.
Đêm trăng thanh anh mới hòi nàng:
– Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?
a) Nhân vật giao tiếp ở đây là những người như thế nào? (về lứa tuổi, giới tính)
b) Hoạt động giao tiếp này diễn ra vào thời điểm nào? Thời điểm đó thường thích hợp với những cuộc trò chuyện như thế nào?
c) Nhân vật “anh” nói về điều gì? Nhằm mục đích gì?
d) Cách nói của “anh” có phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp không?
Trả lời:
a) Nhân vật giao tiếp: anh (chàng trai), nàng (cô gái).
b) Thời điểm giao tiếp: đêm trăng thanh. Thời điểm giao tiếp này phù hợp với những cuộc hẹn hò tâm tình của lứa đôi.
c) Nhân vật “anh” hỏi “Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?” nhằm mục đích hỏi rằng tình yêu của hai người đã đủ chín để kết đôi hay chưa.
d) Cách nói của “anh” phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp.
Giải câu 2 – Luyện tập (trang 20 – 21 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Đọc đoạn đối thoại (giữa một em nhỏ – A Cổ – với một ông già) và trả lời câu hỏi.
A Cổ sung sướng chào:
– Cháu chào ông ạ!
Ông vui vẻ nói:
– A Cổ hả? Lớn tướng rồi nhỉ? Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông không?
– Thưa ông, có ạ!
(Bùi Nguyên Khiết, Người du kích trên núi chè tuyết)
a) Trong cuộc giao tiếp trên, các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ những hành động nói cụ thể nào? Nhằm mục đích gì? (Chọn trong các từ: chào, chào đáp, hỏi, đáp lời, khen để gọi tên mỗi hành động cho phù hợp).
b) Cả ba câu trong lời nói của ông già đều có hình thức của câu hỏi, nhưng có phải các câu đều dùng để hỏi không, hay để thực hiện những mục đích giao tiếp khác? Nêu mục đích giao tiếp của mỗi câu.
c) Lời nói của các nhân vật bộc lộ tình cảm, thái độ và quan hệ trong giao tiếp như thế nào?
Trả lời:
a)
+ Nhân vật em nhỏ thực hiện hành động chào, đáp lời nhằm chào A Cổ, và trả lời câu hỏi của A Cổ.
+ Nhân vật A Cổ thực hiện hành động chào đáp và hỏi nhằm chào lại em nhỏ và hỏi em nhỏ.
b)
+ Ba câu hỏi không phải đều dùng để hỏi.
+ Câu hỏi đầu tiên thực hiện mục đích chào.
+ Câu hỏi thứ hai thực hiện mục đích khen.
+ Câu hỏi thứ ba thực hiện mục đích hỏi.
c)
+ Lời nói của em nhỏ thể hiện thái độ tôn trọng đối với A Cổ, là người nhỏ tuổi trong quan hệ giao tiếp với người lớn tuổi.
+ Lời nói của A Cổ thể hiện sự ân cần, trìu mến đối với cháu nhỏ, là người lớn tuổi hơn.
Giải câu 3 – Luyện tập (trang 21 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Đọc bài thơ sau và trả lời câu hỏi.
BÁNH TRÔI NƯỚC
Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Rắn nát mặc dù tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
(Hồ Xuân Hương)
a) Khi làm bài thơ này, Hồ Xuân Hương đã “giao tiếp” với người đọc về vấn đề gì? Nhằm mục đích gì? Bằng các phương tiện từ ngữ, hình ảnh như thế nào?
b) Người đọc căn cứ vào đâu (từ ngữ, hình ảnh, cuộc đời và thân phận, tác giả,…) để lĩnh hội (hiểu và cảm nhận) bài thơ?
Trả lời:
a)
+ Nội dung giao tiếp: Miêu tả hình ảnh bánh trôi nước với những đặc tính của nó.
+ Mục đích giao tiếp: Ca ngợi vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến, thể hiện lòng xót thương trước số phận lênh đênh chìm nổi của họ.
+ Phương tiện từ ngữ, hình ảnh: thân em, trắng, tròn, bảy nổi ba chìm, rắn nát, tay kẻ nặn, tấm lòng son.
b) Người đọc căn cứ vào các từ ngữ, hình ảnh:
→ thân em: mô típ của ca dao than thân.
→ vừa trắng lại vừa tròn: hình ảnh tả thực chiếc bánh trôi, biểu tượng cho vẻ đẹp thanh khiết, mĩ miều của người phụ nữ.
→ bảy nổi ba chìm: ẩn dụ cho số phận lênh đênh, chìm nổi, vô định.
→ tấm lòng son: tấm lòng son sắt, phẩm chất sáng ngời không bị chìm lấp bởi hoàn cảnh.
Giải câu 4 – Luyện tập (trang 21 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Hãy viết một thông báo ngắn cho các bạn học sinh toàn trường biết về hoạt động làm sạch môi trường nhân ngày môi trường thế giới (chú ý đến sự phù hợp giữa lời thông báo với đối tượng giao tiếp, nội dung, mục đích và hoàn cảnh giao tiếp).
Trả lời:
THÔNG BÁO
Nhân ngày Môi trường thế giới, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Đội TNTP Hồ Chí Minh nhà trường tổ chức buổi tổng vệ sinh toàn trường để góp phần làm cho trường ta xanh, sạch đẹp hơn.
1. Thời gian làm việc: từ 7h00 ngày 5/06/2017
2. Nội dung công việc:
a) Thu gom các loại rác trong phạm vi khuôn viên của nhà trường.
b) Khai thông hệ thống cống rãnh tiêu thoát nước trong trường.
c) Dọn cỏ và trồng thêm cây xanh trên sân trường và trong vườn trường.
d) Dụng cụ: cuốc, xẻng, chổi, sọt,…
3. Kế hoạch: Các chi đoàn và các chi đội nhận kế hoạch cụ thể tại Văn phòng Đoàn vào lúc 7h00 ngày 5/06/2017.
Đoàn trường kêu gọi toàn thể đoàn viên và đội viên trong trường hãy nhiệt liệt hưởng ứng và tích cực tham gia buổi tổng vệ sinh này.
TPHCM, ngày 2 tháng 5 năm 2017
ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH
VÀ ĐỘI TNTP HỒ CHÍ MINH NHÀ TRƯỜNG
Giải câu 5 – Luyện tập (trang 21 – 22 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Viết thư là một hoạt động giao tiếp. Khi viết thư, dù ý thức rõ hay không, người viết vẫn cần để ý đến các nhân tố giao tiếp sau đây:
a) Thư viết cho ai, người viết có quan hệ thế nào với người nhận?
b) Hoàn cảnh cụ thể của người viết và người nhận thư khi đó như thế nào?
c) Thư viết về vấn đề gì?
d) Thư viết để làm gì?
e) Nên viết như thế nào?
Anh (chị) hãy phân tích những điều nói trên qau bức thư Bác Hồ gửi học sinh cả nước nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tháng 9 năm 1945 dưới đây:
Các em học sinh,
Ngày hôm nay là ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tôi đã tưởng tượng thấy trước mắt cảnh nhộn nhịptưng bừng của ngày tựu trường ở khắp các nơi. Các em hết thảy đều vui vẻ vì sau mấy tháng giời nghỉ học, sau bao nhiêu cuộc chuyển biến khác thường, các em lại được gặp thầy gặp bạn. Nhưng sung sướng hơn nữa, từ giờ phút này giở đi, các em bắt đầu nhận được một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam. Các em được hưởng sự may mắn đó là nhờ sự hi sinh của biết bao nhiêu đồng bào các em. Vậy các em nghĩ sao?
Trong năm học tới đây, các en hãy cố gắng, siêng năng học tập, nghe thầy, yêu bạn. Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên ta đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh qung để sánh vai cới các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em. Ngày hôm nay, nhân buổi tựu trường của các em, tôi chỉ biết chúc các em một năm đầy vui vẻ và đầy kết quả tốt đẹp.
Chào các em thân yêu.
HỒ CHÍ MINH
(Theo văn bản trong Tiếng Việt 5, tập một,
NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006)
Trả lời:
a) Thư viết cho các em học sinh cả nước. Người viết lúc ấy là vị lãnh tụ của dân tộc, là người chăm lo cho quyền lợi, hạnh phúc của các em học sinh cũng như người dân cả nước.
b) Người viết viết thư vào ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tháng 9 năm 1945.
c) Thư viết về cảm nghĩ, mong muốn của Bác Hồ trước ngày khai giảng năm học đầu tiên của các em nhỏ sau khi giành được độc lập dân tộc.
d) Thư viết nhằm khuyến khích tinh thần hiếu học, thể hiện niềm tin của Bác Hồ đối với thế hệ tương lai của đất nước.
e) Bức thư của Bác được viết với giọng điệu tâm tình, gần gũi nhưng không kém phần trang trọng, khiến người đọc, người nghe cảm thấy được tôn trọng, cảm thấy gần gũi, xúc động.
Tham khảo thêm cách soạn khác bài Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (tiếp theo)
Bài 1. Phân tích các nhân tố giao tiếp thể hiện trong câu ca dao dưới đây theo câu hỏi.
Đêm trăng thanh anh mới hòi nàng:
– Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?
a) Nhân vật giao tiếp ở đây là những người như thế nào? (về lứa tuổi, giới tính)
b) Hoạt động giao tiếp này diễn ra vào thời điểm nào? Thời điểm đó thường thích hợp với những cuộc trò chuyện như thế nào?
c) Nhân vật “anh” nói về điều gì? Nhằm mục đích gì?
d) Cách nói của “anh” có phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp không?
Trả lời:
a) Qua các từ xưng hộ “anh” và “nàng” ta có thể thấy nhân vật giao tiếp là người nam nữ trẻ tuổi.
b) Hoàn cảnh giao tiếp: vào một đêm trăng thanh – khung cảnh thích hợp để nam nữ trò chuyện tâm tình, bộc bạch tình cảm yêu đương.
c) Nhân vật anh nói về chuyện “Tre non đủ lá” và đặt vấn đề “nên chăng” tính chuyện “đan sàng”. Tuy nhiên, đặt trong khung cảnh này, với nhân vật giao tiếp là nam nữ trẻ tuổi thì mục đích của câu nói là để ngỏ lời, tính chuyện kết duyên.
d) Việc chàng trai mượn hình ảnh “tre non đủ lá” và chuyện “đan sàng” rất phù hợp với nội dung và mục đích của cuộc giao tiếp, thể hiện rõ sắc thái tình cảm, dễ đi sâu vào lòng người.
Bài 2. Đọc đoạn đối thoại (giữa một em nhỏ – A Cổ – với một ông già) và trả lời câu hỏi.
A Cổ sung sướng chào:
– Cháu chào ông ạ!
Ông vui vẻ nói:
– A Cổ hả? Lớn tướng rồi nhỉ? Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông không?
– Thưa ông, có ạ!
(Bùi Nguyên Khiết, Người du kích trên núi chè tuyết)
a) Trong cuộc giao tiếp trên, các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ những hành động nói cụ thể nào? Nhằm mục đích gì? (Chọn trong các từ: chào, chào đáp, hỏi, đáp lời, khen để gọi tên mỗi hành động cho phù hợp).
b) Cả ba câu trong lời nói của ông già đều có hình thức của câu hỏi, nhưng có phải các câu đều dùng để hỏi không, hay để thực hiện những mục đích giao tiếp khác? Nêu mục đích giao tiếp của mỗi câu.
c) Lời nói của các nhân vật bộc lộ tình cảm, thái độ và quan hệ trong giao tiếp như thế nào?
Trả lời:
a) Trong cuộc giao tiếp, các nhân vật đã thực hiện các hành động giao tiếp:
A Cổ: Chào (Cháu chào ông ạ!)
Người đàn ông:
+ Chào đáp (A Cổ hả?)
+ Khen (Lớn tướng rồi nhỉ?)
+ Hỏi (Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông không?)
A Cổ: Đáp lời (Thưa ông, có ạ!)
b) Ba lời nói của ông già đều có hình thức câu hỏi nhưng chỉ có câu cuối cùng nhằm mục đích hỏi còn hai câu hỏi đầu mang mục đích chào lại (A Cổ hả?) và khen (lớn tướng rồi nhỉ?) nên A Cổ không trả lời hai câu này.
c) Từ cách xưng hô và sử dụng từ ngữ, A Cổ thể hiện thái độ kính mến đối với người đàn ông còn người đàn ông thể hiện sự trìu mến, yêu thương.
Bài 3. Đọc bài thơ sau và trả lời câu hỏi.
BÁNH TRÔI NƯỚC
Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Rắn nát mặc dù tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
(Hồ Xuân Hương)
a) Khi làm bài thơ này, Hồ Xuân Hương đã “giao tiếp” với người đọc về vấn đề gì? Nhằm mục đích gì? Bằng các phương tiện từ ngữ, hình ảnh như thế nào?
b) Người đọc căn cứ vào đâu (từ ngữ, hình ảnh, cuộc đời và thân phận, tác giả,…) để lĩnh hội (hiểu và cảm nhận) bài thơ?
Trả lời:
a) Qua hình ảnh “Bánh trôi nước” tác giả muốn nói lên vẻ đẹp, số phận lận đận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, đồng thời tác giả khẳng định những phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam.
b) Căn cứ vào các phương tiện ngôn ngữ miêu tả vẻ đẹp như “trắng”, “tròn” cùng thành ngữ “ba chìm bày nổi” (số phận lận đận) và “tấm lòng son” (nhân phẩm tốt đẹp) cùng những liên hệ đến cuộc đời của tác giả, người đọc có thể hiểu và cảm nhận bài thơ.
Bài 4. Hãy viết một thông báo ngắn cho các bạn học sinh toàn trường biết về hoạt động làm sạch môi trường nhân ngày môi trường thế giới (chú ý đến sự phù hợp giữa lời thông báo với đối tượng giao tiếp, nội dung, mục đích và hoàn cảnh giao tiếp).
Trả lời:
Lưu ý:
– Dạng văn bản: Thông báo ngắn nên cần đủ 3 phần: Mở – thân – kết
– Đối tượng giao tiếp: Học sinh toàn trường
– Nội dung giao tiếp: Hoạt động làm sạch môi trường
– Hoàn cảnh giao tiếp: trong nhà trường và nhân Ngày Môi trường thế giới
Bài tham khảo:
THÔNG BÁO
Để kỉ niệm Ngày Môi trường thế giới, trường THPT…. tổ chức buổi tổng vệ sinh để toàn trường trở nên xanh, sạch, lành mạnh để học tập.
– Thời gian làm việc: từ… giờ sáng … ngày … tháng … năm …
– Nội dung công việc: làm cỏ, phát quang bụi rậm, thu dọn rác thải, chăm sóc cây xanh trong phạm vi quản lí của nhà trường.
– Đối tượng tham gia: toàn thể học sinh của trường.
– Kế hoạch cụ thể: Các chi đoàn, chi đội nhận phân công công việc cụ thể tại văn phòng Đoàn trường.
– Dụng cụ: Học sinh tự phân công nhau mang theo một trong các dụng cụ sau: cuốc, xẻng, chổi, kéo, bao đựng rác, …
Nhà trường đề nghị toàn thể học sinh tích cực tham gia để phong trào được thành công tốt đẹp.
…, ngày … tháng … năm …
T/M Ban giám hiệu nhà trường
Phó hiệu trưởng
Bài 5. Viết thư là một hoạt động giao tiếp. Khi viết thư, dù ý thức rõ hay không, người viết vẫn cần để ý đến các nhân tố giao tiếp sau đây:
a) Thư viết cho ai, người viết có quan hệ thế nào với người nhận?
b) Hoàn cảnh cụ thể của người viết và người nhận thư khi đó như thế nào?
c) Thư viết về vấn đề gì?
d) Thư viết để làm gì?
e) Nên viết như thế nào?
Anh (chị) hãy phân tích những điều nói trên qau bức thư Bác Hồ gửi học sinh cả nước nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tháng 9 năm 1945 dưới đây:
Các em học sinh,
Ngày hôm nay là ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tôi đã tưởng tượng thấy trước mắt cảnh nhộn nhịptưng bừng của ngày tựu trường ở khắp các nơi. Các em hết thảy đều vui vẻ vì sau mấy tháng giời nghỉ học, sau bao nhiêu cuộc chuyển biến khác thường, các em lại được gặp thầy gặp bạn. Nhưng sung sướng hơn nữa, từ giờ phút này giở đi, các em bắt đầu nhận được một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam. Các em được hưởng sự may mắn đó là nhờ sự hi sinh của biết bao nhiêu đồng bào các em. Vậy các em nghĩ sao?
Trong năm học tới đây, các en hãy cố gắng, siêng năng học tập, nghe thầy, yêu bạn. Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên ta đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh qung để sánh vai cới các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em. Ngày hôm nay, nhân buổi tựu trường của các em, tôi chỉ biết chúc các em một năm đầy vui vẻ và đầy kết quả tốt đẹp.
Chào các em thân yêu.
HỒ CHÍ MINH
(Theo văn bản trong Tiếng Việt 5, tập một,
NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006)
Trả lời:
Các nhân tố giao tiếp trong văn bản là:
a) Nhân vật giao tiếp: Bác Hồ viết thư cho học sinh cả nước với tư cách là Chủ tịch nước.
b) Hoàn cảnh giao tiếp: Đất nước vừa mới giành được độc lập và đây là ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam độc lập.
c) Nội dung giao tiếp: Bức thư nói lên niềm vui của học sinh vì được “nhận nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam”, đồng thời là lời nhắc nhở về nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi học sinh đối với đất nước. Cuối thư Bác Hồ gửi lời chúc mừng tới học sinh.
d) Mục đích giao tiếp: Bác viết để chúc mừng học sinh, nhân ngày khai trường đầu tiên của đất nước Việt Nam độc lập, xác định nhiệm vụ quan trọng của học sinh trong vấn đề học tập.
e) Thư viết với lời lẽ chân tình, gần gũi, nhưng cũng nghiêm túc xác định nhiệm vụ, trách nhiệm của học sinh.
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
