Soạn bài Đọc thêm: Đất nước trang 124 – 126 SGK ngữ văn lớp 12 tập 1. Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Đọc thêm: Đất nước, sau đây là hướng dẫn soạn bài và giải bài tập đầy đủ, ngắn gọn và chi tiết nhất.
Đọc thêm: Đất Nước
Nguyễn Đình Thi
Tiểu Dẫn
Nguyễn Đình Thi làm thơ từ những năm đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Thơ ông có bản sắc và giọng điệu riêng, vừa tự đo, phóng khoáng vừa hàm súc, sâu lắng suy tư, có những tìm tòi theo xu hướng hiện đại về hình ảnh, nhạc điệu,… Đặc biệt, Nguyễn Đình Thi có những bài thơ đằm thắm, thiết tha về quê hương đất nước Việt Nam trong lam lũ, đau thương đứng lên chiến đấu và chiến thắng.
Đất nước là một thi phẩm xuất sắc, tiêu biểu nhất cho sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Đình Thi. Bài thơ này có những đoạn lấy từ hai bài thơ Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948) và Đêm mít tinh (1949), hoàn thành vào năm 1955 và được đưa vào tập Người chiến sĩ (1956).
VĂN BẢN
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thêm nắng lá rơi đầy
Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phấp phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngư đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về
Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Những đêm dài hành quân nung nấu
Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu
Từ những năm đau thương chiến đấu
Đã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Đã bật lên những tiếng căm hờn
Bát ôm chan đầy nước mắt
Bay còn giằng khỏi miệng ta
Thằng giặc Tây thằng chúa đất
Đứa đè cổ đứa lột da
Xiềng xích chúng bay không khoá được
Trời đầy chim và đất đầy hoa
Súng đạn chúng bay không bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà
Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng
Ôm đất nước những người áo vải
Đã đứng lên thành những anh hùng
Ngày nắng đốt theo đêm mưa giội
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh
Trán cháy rực ngất trời đất mới
Lòng ta bát ngát ánh bình minh
Súng nổ rung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng loà.
1948 – 1955
(Tuyển tập Nguyễn Đình Thi, tập 3 NXB Văn học. Hà Nội, 1997)
Hướng dẫn soạn bài – Đọc thêm: Đất nước
I. Tác giả & tác phẩm
1. Tác giả
Nguyễn Đình Thi làm thơ từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Thơ ông có bản sắc và giọng điệu riêng, vừa tự do, phóng khoáng vừa hàm súc, sâu lắng suy tư…
Nguyễn Đình Thi có những bài thơ đằm thắm, thiết tha về quê hương, đất nước Việt Nam trong lam lũ, đau thương đứng lên chiến đấu và chiến thắng.
2. Tác phẩm
Đất nước là một thi phẩm xuất sắc, tiêu biểu nhất cho sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Đình Thi. Bài thơ được hoàn thành vào năm 1955 và được đưa vào tập Người chiến sĩ (1956).
II. Hướng dẫn soạn bài Đọc thêm: Đất nước chi tiết.
Giải câu 1 (Trang 126 SGK ngữ văn 12 tập 1)
Theo anh (chị), nên chia bài thơ làm mấy phần? Nêu ý chính của mỗi phần và giải thích mối quan hệ giữa các phần.
Trả lời:
* Bố cục bài thơ: 2 phần
– Phần 1: từ câu đầu đến câu 21: Đất nước được cảm nhận qua hình ảnh mùa thu xưa và nay.
– Phần 2: đoạn còn lại: Đất nước gian khổ, đau thương từ trong chiến đấu và vinh quang trong chiến thắng.
* Mối quan hệ giữa các phần: Phần đầu của bài thơ chủ yếu được dựa trên cơ sở các đoạn thơ trong bài Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948) và Đêm mít tinh (1949). Phần thứ hai của bài thơ được viết vào năm 1955 – là sự bổ sung cho cảm hứng tổng hợp về đất nước thêm đầy đủ và phong phú.
Giải câu 2 (Trang 126 SGK ngữ văn 12 tập 1)
Hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hoạt niệm của nhà thơ (từ “Sáng mát trong” đến “lá rơi đầy” có những điểm gì đặc sắc?
Trả lời:
Hình ảnh mùa thu trong hoài niệm của nhà thơ:
* Trước hết được khơi nguồn từ một buổi sáng mùa thu:
– Sáng mát trong.
– Hương cốm: đặc trưng mùa thu Hà Nội
→ Gợi nỗi nhớ về mùa thu Hà Nội:
+ Sáng chớm lạnh: cái lạnh vừa mới bắt đầum thoáng qua, mơ hồ.
+ Xao xác hơi may: gió thu nhẹ, lành lạnh
=> Buổi sáng giao mùa ở Hà Nội: đẹp nhưng buồn.
* Hình ảnh người ra đi:
– “ Người ra đi đầu không ngoảnh lại”: quyết tâm, dứt khoát
– “Sau lưng thềm vắng lá rơi đầy”: lưu luyến, cảm nhận, nhìn thấu bằng trái tim
→ Gắn bó sâu nặng với Hà Nội, với đất nước.
Giải câu 3 (Trang 126 SGK ngữ văn 12 tập 1)
Phân tích đoạn thơ từ mùa thu nay khác rồi đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”.
Trả lời:
Đoạn thơ là nói về mùa thu của cách mạng, mùa thu mới nơi Việt Bắc
* Khác rồi:
– Giữa núi đồi
– Gió thổi – rừng tre – phấp phới.
– Trời thu – áo mới.
– Trong biếc – nói cười.
→ Mùa thu rộn rã, tươi đẹp
→ Tâm trạng vui tươi, phấn chấn, tầm nhìn xa trông rộng, tư thế làm chủ đất trời.
* Đất nước có sự thay đổi lớn
– Con người từ buồn đến vui: từ nô lệ đến tự do làm chủ.
– Đất nước mênh mông, giàu đẹp → tự hào, kiêu hãnh:
“Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta…”
Giải câu 4 (Trang 126 SGK ngữ văn 12 tập 1)
Những suy tư và cảm nhận cửa Nguyễn Đình Thi về quê hương, đất nước Việt Nam trong phần cuối của bài thơ (từ “Ôi những cánh đồng quê chảy máu đến hết bài)?
Trả lời:
Những suy tư và cảm nhận của Nguyễn Đình Thi về quê hương, đất nước Việt Nam trong phần cuối của bài thơ:
* Hình ảnh đất nước của đau thương:
– Cánh đồng quê – chảy máu
– Dây thép gai – đâm nát trời chiều.
– Bát cơm chan đầy nước mắt
– Đứa đè cổ – đứa lột da.
→ Đất nước trong những năm chiến tranh: tủi nhục, đau thương…
* Đất nước của những con người anh hùng, dũng cảm, bất diệt:
– Ngời lên nét mặt quê hương.
– Bật lên những tiếng căm hờn.
→ Quyết liệt, dữ dội.
– Nghệ thuật đối lập:
+ Xiềng xích >< trời đầy chim, đất đầy hoa
+ Súng đạn >< yêu nước, thương nhà
=> Khẳng định sức mạnh tinh thần, tâm hồn người Việt Nam.
– Bốn câu thơ cuối: Hình ảnh đất nước Việt Nam từ bùn đen, bom đạn, khổ đau đứng lên với một vẻ đẹp rực rỡ, chói lọi.
+ Cách ngắt nhịp dồn dập, đều đặn tạo nên một âm hưởng hùng tráng.
+ Thể thơ sáu chữ cân đối.
+ Bút pháp nhân hóa kết hợp với việc sử dụng linh hoạt trong việc sử dụng thành ngữ “tức nước vỡ bờ”.
→ Tạo nên một vẻ đẹp hùng tráng về con người Việt Nam, đất nước Việt Nam.
Giải câu 5 (Trang 126 SGK ngữ văn 12 tập 1)
Nhận xét về độ dài ngắn của các câu thơ, cách chọn lựa hình ảnh và nhịp điệu trong bài thơ. Cách viết như vậy có tác dụng gì?
Trả lời:
Bài thơ được làm theo thể thơ tự do với đặc điểm: các câu thơ dài ngắn khác nhâu, nhịp điệu thơ khi nhanh, khi chậm. Kết hợp với việc lựa chọn hình ảnh có tính khái quát cao.
→ Tác dụng:
– Dựng lên hình ảnh đất nước giàu đẹp, bất khuất, anh hùng, đứng lên chống kẻ thù để dành chiến thắng.
– Bộc lộ được những tình cảm, suy nghĩ sâu sắc của tác giả về đất nước, quê hương.
Tham khảo thêm cách soạn khác bài Đọc thêm: Đất nước
Câu 1. Theo anh (chị), nên chia bài thơ làm mấy phần? Nêu ý chính của mỗi phần và giải thích mối quan hệ giữa các phần.
Trả lời:
Bố cục: 2 phần:
– Phần 1: Từ đầu đến câu “Những buổi ngày xưa vọng nói về”.
Ý chính: hình ảnh đất nước vươn dậy từ trong máu lửa, đau thương.
– Phần 2: Đoạn còn lại
Ý chính: Hình ảnh đất nước vươn dậy từ trong máu lửa, đau thương,
Mối quan hệ giữa các phần: Đó là quan hệ bổ sung cho cảm hứng tổng hợp về đất nước thêm đầy đủ và phong phú hơn.
– Đoạn 1 gồm các khổ thơ, ý thơ đã được hình thành từ trước (1948 – 1949), nhưng tác giả cảm thây chưa đầy đủ, chưa phong phú.
– Đoạn 2 là những cảm nhận bố sung, giàu tính khái quát, cho ta thấy hình ảnh đất nước Việt Nam không chỉ có cộng đồng, những con đường hay “những dòng sông nước chảy nặng phù sa”… mà còn là một đất nước vươn lên từ trong gian khổ, chiến tranh:
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rủ bùn đứng dậy, sáng loà.
Câu 2. Hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hoạt niệm của nhà thơ (từ “Sáng mát trong” đến “lá rơi đầy” có những điểm gì đặc sắc?
Trả lời:
Hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của nhà thơ đặc sắc ở những khía cạnh sau đây:
– Một mùa thu chia tay đầy lưu luyến bâng khuâng
– Một mùa thu có những ấn tượng về thời tiết thủ đô: “Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội”.
– Một mùa thu có những hình ảnh rất đẹp mà buồn đến mức ám ảnh: “Những phố dài xao xác hơi may”, “Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”.
– Một mùa thu đầu thu của cuộc kháng chiến: “Những phố dài xao xác heo may”, “Người ra đi đầu không ngoảnh lại”.
Câu 3. Phân tích đoạn thơ từ mùa thu nay khác rồi đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”.
Trả lời:
– Đoạn thơ từ “Mùa thu nay khác rồi” đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về” thể hiện những thay đổi, biến chuyển.
– Nhận vật “tôi” thay đổi từ trạng thái buồn, bâng khuâng, lưu luyến đến vui sướng, tự hào.
– Cái nhìn thay đổi từ đường phố, thềm nhà sang núi đồi, rừng tre, trời xanh, cánh đồng, dòng sông.
– Cảm xúc của tác giả hân hoan, hả hê trước cảnh đất nước rộng lớn:
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
– Tác giả chuyển sang cảm xúc tự hào về chủ quyền đất nước và truyền thống bất khuất của cha ông:
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta …
Những buổi ngày xưa vọng nói về
– Cảm hứng vui sướng và tự hào sở dĩ có được là do tình hình thực năm 1948. Sau chiến thắng Việt Bắc thu – đông năm 1947, cả một vùng đất rộng lớn thuộc sáu tỉnh biên giới phía Bắc được giải phóng. Điều đem lại cảm hứng tin tưởng, tự hào của các nhà thơ đi theo kháng chiến (đoạn thơ này được hình thành từ năm 1948 trong bài Sáng mát trong như sáng năm xưa).
– Khi thể hiện cảm hứng tự hào, tác giả đã có những khám phá sâu về truyền thống. Đất nước với Nguyễn Đình Thi nổi bật lên ở truyền thống bất khuất:
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về
Đó là hai đặc tính quý báu của dân tộc ta anh hùng bất khuất và giản dị chất phác.
Câu 4. Những suy tư và cảm nhận cửa Nguyễn Đình Thi về quê hương, đất nước Việt Nam trong phần cuối của bài thơ (từ “Ôi những cánh đồng quê chảy máu đến hết bài)?
Trả lời:
Phần 2 của bài thơ chuyển hướng suy tư và cảm nhận về đất nước. Tác giả cố gắng tạo dựng hình ảnh đất nước đau thương nhưng anh dũng vươn lên từ trong đau khổ và hi sinh.
– “Ôi những cánh đồng quê chảy máu… nhớ mắt người yêu”: là khổ thơ nói về đất nước đau thương trong vòng dây thép gai của địch và hình ảnh con người Việt Nam anh dũng và lãng mạn (như cách nói của Tố Hữu “Biết cảm thụ và biết yêu thương”).
– ‘Từ những đau thương chiến đấu… Lòng dân ta yêu nước thương nhà” là khổ thơ nói về sự căm hờn đối với quân cướp nước và bè lũ bán nước, cũng như tinh thần đấu tranh, lòng “yêu nước thương nhà” của nhân dân ta.
– “Khói nhà máy… ánh bình minh” là hai khổ thơ suy ngẫm về đất nước từ thời điểm hiện tại (“ôm đất nước những người áo vải” – “Đã đứng lên thành những anh hùng”) và nhiều hi sinh (“Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh”). Tâm trạng của tác giả tràn ngập niềm vui và niềm tin tưởng (“Lòng ta bát ngát ánh bình minh”)
– Khổ thơ kết tạo dựng một hình ảnh đất nước ước lệ rất hùng tráng về đất nước, con người Việt Nam:
Súng nổ rung trời giận dữ Người lên như nước vỡ bờ Nước Việt Nam từ máu lửa Rủ bùn dứng dậy sáng loà Hai câu đầu gợi lại hình ảnh quần chúng nhân dân xông lên cướp chính quyền trong Cách mạng tháng Tám; hai câu nói là biểu tượng rực rỡ về đất nước, con người Việt Nam qua cảm nhận và suy ngẫm của nhà thơ
Trong lời thơ, nhịp thơ, như có tiếng ào ạt của bước chân ra trận, sự sục sôi của ý chí quyết chiến, quyết thắng. Hình ảnh đất nước đi lên từ nô lệ đến tự do, từ lầm than đến quyết thắng, từ bóng tối đến ánh sáng, từ nỗi đau đến niềm vui được tác giả miêu tả qua những lời thơ đầy kiêu hãnh, tự hào. Đất nước vụt lớn, đứng dậy trong hào hùng, vinh quang. Câu thơ tràn ngập âm hưởng sử thi, giàu sắc thái thần thoại, huyền thoại.
Câu 5. Nhận xét vê độ dài ngắn của các câu thơ, cách chọn lựa hình ảnh và nhịp điệu trong bài thơ. Cách viết như vậy có tác dụng gì?
Trả lời:
Bài thơ được làm theo thể thơ tự do với các đặc điểm: câu thơ dài ngắn khác nhau, nhịp điệu khi nhanh, khi chậm. Kết hợp với việc lựa chọn sử dụng những hình ảnh có tính khái quát cao phù hợp với việc diễn tả nội dung tư tưởng và mạch cảm xúc của tác giả. Tác dụng:
– Giúp tác giả dựng được một bức tượng đài đẹp đẽ, sống động về hình ảnh đất nước trong chiến đấu và chiến thắng.
– Gợi được cảm nhận rõ ràng về sự chiến thắng của dân tộc: Chiến thắng ấy là kết quả của bao nhiêu máu đổ, bao nhiêu mồ hôi và nỗi đau vò xé; chiến thắng ấy cũng là kết tinh cao nhất của tình yêu, của tinh thần chiến đấu và khát vọng hoà bình sâu thẳm.
Tạo được cảm hứng hào hùng cho khúc tráng ca của dân tộc từ nô lệ đến tự do, từ buồn tương đến mừng vui, hạnh phúc. Đây chính là sự vận động đẹp đẽ, sâu sắc trong tứ thơ của Nguyễn Đình Thi.
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
Leave a Comment