Soạn bài Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh trang 165 – 168 SGK ngữ văn lớp 10 tập 1. Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh, sau đây là hướng dẫn soạn bài và giải bài tập đầy đủ, ngắn gọn và chi tiết nhất.
Hướng dẫn soạn bài – Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh.
I. Kết câu của văn bản thuyết minh
Kết cấu văn bản là sự tổ chức, sắp xếp các thành tố của văn bản thành một đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh, có ý nghĩa. Người viết có thể chọn các hình thức kết cấu khác nhau nhưng dù cách nào cũng phải phù hợp với mối liên hệ bên trong của các đối tượng, quan hệ giữa đối tượng với môi trường xung quanh và quá trình nhận thức của con người.
Giải câu 1 – Kết câu của văn bản thuyết minh (Trang 168 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Đọc các văn bản sau và thực hiện những yêu cầu nêu ở dưới.
HỘI THỔI CƠM THI Ở ĐỒNG VÂN
Ở xã Đồng Tháp huyện Đan Phựơng có làng Đồng Vân bên dòng sông Đáy. Nhân dân sinh sống bằng cấy lúa, trồng màu và có nghề đan lát rổ rá. Hằng năm, cứ đến ngày rằm tháng riêng, làng Đồng Vân thường mở hội rước nước, hát chèo và thổi cơm thi. Hội thổi cơm thi ở đây có nhiều nét độc đáo về quy trình lấy lửa cũng như cách nấu, đậm màu sắc hài hước dân gian.
Người dự thi được tuyển chọn từ các xóm trong lang. Bắt đầu vào hội thi, trống chiêng điểm ba hồi, các đội hình dự thi xếp hàng trang nghiêm làm lễ dâng hương trước của đình để tưởng nhớ vị thành hoàng làng có công cứu dân, độ quốc. Hội thi bắt đầu bằng việc lấy lửa trên ngọn cây chuối cao.
Khi tiếng trống hiệu vừa dứt, bốn thanh niên của bốn đội nhanh thoăn thoắt leo lên thân cây chuối rất trơn vì đã bôi mỡ. Có người leo lên, tụt xuống, lại leo lên,… Có người phải bỏ cuộc, người khác lại leo lên, quang cảnh hết sức vui nhộn. Khi lấy được nén hương mang xuống, ban tổ chức phát cho que diêm châm vào hương cháy thành ngọn lửa. Người trong đội vót mảnh tre già thành những đũa bông châm lửa và đốt vào những ngọn đuốc. Trong khi đó, người trong nhóm dự thi nhanh tay giã thóc, giần sàng thành gạo, lấy nước và bắt đầu thổi cơm. Những nồi cơm nho nhỏ treo dưới những cành cong hình cánh cung được cắm rất kheo léo từ dây lưng uốn về trước mặt. Tay cầm cần, tây cầm đuốc đung đưa cho ánh lửa bập bùng. Các đội thổi cơm đan xem nhau uốn lượn trên sân đình trong sự cổ vũ nồng nhiệt của người xem hội
Khoảng sau một giờ rưỡi, những nồi cơm lân lượt được đem trình trước cửa đình. Ban giám khảo mở nồi cơm chấm theo ba tiêu chuẩn: gạo trắng, cơm dẻo và không có cơm cháy. Các nồi cơm được đánh số ứng với người dự thi để giữ bí mật với ban giám khảo. Cuộc thi nào cũng hồi hộp và việc giật giải đã trở thành niềm tự hào khó có gì sánh nổi đối với dân làng.
Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân là sinh hoạt văn hoá cổ truyền được bắt nguồn từ các cuộc trẩy quân đánh giặc của người Việt cổ bên dòng sông Đáy xưa. Hộ thi là dịp trai tráng trong làng đua tài khoẻ mạnh, thông minh khi lấy lửa, là dịp gái làng thể hiện bàn tay khéo leo để có cơm dẻo tiếp binh lương. Hội còn vang lên những trận cười hồn nhiên, sảng khoái của người nông dân sau những ngày lao động mệt nhọc. Với những nét đặc sắc của mình, hội thổi cơm thi Đồng Vân đã góp phần giữ gìn và phát huy những nét đẹp cổ truyền trong sinh hoạt văn hoá hiện đại hôm nay.
(Theo Minh Nhương)
BƯỞI PHÚC TRẠCH
Trên các miền hoa trái nước ta, có bốn loại bưởi nổi tiếng: bưởi Đoan Hùng ở Phú Thọ, bưởi đỏ Mê Linh ở Vĩnh Phúc, bưởi Long Thành ở Đồng Nai và bưởi Phúc Trạch ở Hà Tĩnh. Người sành nhìn hình dáng quả không tròn, đỉnh quả không dô ra, dáng hơi dẹt đầu cuống và đầu núm. Vỏ anh ánh màu vàng mịn, không bị rỗ. Nâng trên lòng bàn tay, vỏ thấm vào da một cảm giác mát mẻ và thoang thoảng hương thơm. Chỉ dùng ngón tay trỏ ấn nhẹ vào vỏ, xung quanh nơn ấn màu vỏ sáng lên và li ti hiện ra một lớp tinh dầu mơ hồ thoảng mùi hương dìu dịu…
Vỏ bưởi Phúc Trạch mỏng chứ không dày như nhiều loại bưởi khác. Cầm con dao sắc, gọt nhẹ, màu hồng đào trồi lên mịn màng như má cô gái dậy thì. Gọt sâu vào một chút nữa, cái màu hồng đào ấy càng đậm hơn, càng đằm thắm hơn. Cuối cùng, dí mũi dao lên đỉnh quả rạch dọc xuống múi chia thành nhiều phần đều đặn, rồi dùng tay bóc,…. Những múi bưởi hiện ra một màu hồng quyến rũ. Tách ra từng múi, tép bưởi chen chúc nhau mọng lên đầy ắp hương vị hấp dẫn,… Dĩ nhiên là vị của nó không cay the, không chua nhưng cũng không ngọt đậm, mà ngọt thanh. Càng ăn càng thích. Ăn nhiều không chán.
Chẳng mấy ai dùng bưởi cho người ốm ăn, mà thường dùng cam. Ấy thế mà ở Hà Tĩnh, người ta cố mua cho được bưởi Phúc Trạch khi trong nhà có người ốm đau… Già nua tuổi tác, người mệt mỏi, miệng khô, được ăn múi bưởi Phúc Trạch cảm thấy tỉnh táo, dễ chịu… Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, thương binh được ưu tiên dành phần bưởi. Có cô gái vượt núi hàng chục ki-lô-mét chỉ cốt mang cho được mấy quả bưởi đến một trạm quân y. Các anh bộ đội qua làng, nghỉ chân dưới gốc đa, mấy bà mẹ gánh nước chè xanh và mang bưởi ra tiếp. Vị ngọt thanh của bưởi làm tiêu tan nỗi mệt nhọc trên đường hành quân.
Trước Cách mạng tháng Tám, loại quả này có đem bán ở Hồng Kông và theo Việt kiều sang Pa-ri được người Pháp ưa thích. Năm 1938 trong một cuộc thi “Hoa thơm quả ngọt”, bưởi Phúc Trạch được tặng đạo sắc và kèm theo một số tiền thưởng. Ban giám khảo xếp vào hàng “Quả ngon xứ Đông Dương”.
(Võ Văn Trực, tạp chí Tia Sáng, số Xuân 1998)
Yêu cầu:
a) Xác định đối tượng và mục đích thuyết minh của từng văn bản.
b) Tìm các ý chính tạo thành nội dung thuyết minh của tưng văn bản.
c) Phân tích cách sắp xếp các ý trong từng văn bản. Giải thích cơ sở của cách sắp xếp ấy.
d) Nêu các hình thức kết cấu chủ yếu của văn bản thuyết minh.
Trả lời:
a) Xác định đối tượng, mục đích thuyết mình của từng văn bản:
* Văn bản Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân:
– Đối tượng: Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân.
– Mục đích: nhằm giới thiệu cho người đọc về thời gian, địa điểm và diễn biến của hội thổi cơm thi và ý nghĩa văn hoá của nó trong đời sống tinh thần của người lao động vùng đồng bằng Bắc Bộ.
* Văn bản Bưởi Phúc Trạch:
– Đối tượng: bưởi Phúc Trạch – một loại trái cây nổi tiếng ở Hà Tĩnh.
– Mục đích: giúp người đọc hình dung, cảm nhận được đặc điểm (hình dáng, màu sắc, hương vị hấp dẫn, giá trị bổ dưỡng) của bưởi Phúc Trạch.
b) Các ý chính của từng văn bản:
* Văn bản Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân:
– Thời gian, địa điểm diễn ra lễ hội.
– Diễn biến lễ hội:
Thi nấu cơm: làm thủ tục bắt đầu cuộc thi, lấy lửa trên ngọn cây chuối, nấu cơm.
Chấm thi: các tiêu chuẩn chấm thi, cách chấm để đảm bảo chính xác, công bằng.
– Ý nghĩa văn hoá của lễ hội đối với đời sống tinh thần của người dân lao động.
* Văn bản Bưởi Phúc Trạch:
– Về hình dáng bên ngoài của bưởi Phúc Trạch.
– Về hương vị đặc sắc của bưởi Phúc Trạch.
– Về sự hấp dẫn và bổ dưỡng của bưởi Phúc Trạch.
– Danh tiếng của bưởi Phúc Trạch.
c) Về cách sắp xếp ý của hai văn bản Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân và Bưởi Phúc Trạch.
– Văn bản Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân tổ chức kết cấu theo trình tự thời gian, xen lẫn lời kể và lời tả.
– Văn bản Bưởi Phúc Trạch tổ chức kết cấu theo trình tự quan hệ không gian (từ ngoài vào trong), trình tự quan hệ lôgic (các phương diện khác nhau của quả bưởi: hình dáng, màu sắc, hương vị, giá trị bổ dưỡng) và trình tự quan hệ nhân quả (giữa ý thứ nhất, thứ hai và ý thứ ba ; giữa ý thứ ba và ý thứ tư).
d) Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh bao gồm:
Kết cấu theo trình tự thời gian
Kết cấu theo trình tự không gian
Kết cấu theo trình tự logic
Kết cấu theo trình tự hỗn hợp
II. Luyện tập
Giải câu 1 – Luyện tập (Trang 168 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Nếu cần thuyết minh bài Tỏ long (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão, anh (chị) định chọn hình thức kết cấu nào?
Trả lời:
Khi thuyết minh bài “Tỏ lòng” (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão nêu chọn hình thức kết cấu hỗn hợp. Kiểu kết cấu này phù hợp với tác phẩm, giúp người đọc hiểu được nội dung nghệ thuật, giá trị tư tưởng của nó. Các ý chính:
– Giới thiệu về tác giả
– Thuyết minh về thời điểm ra đời của bài thơ
– Nội dung của bài thơ
Câu 1, 2: Niềm tự hào về mình và quân đội của mình
Câu 3,4: Khát vọng lập công trả nợ công danh của tác giả
– Vẻ đẹp của từ ngữ, hình ảnh, giọng điệu bài thơ.
Giải câu 2 – Luyện tập (Trang 168 SGK ngữ văn 10 tập 1)
Nếu phải thuyết minh một di tích, một thắng cảnh của đất nước thì anh (chị) sẽ giới thiệu những nội dung nào? Sắp xếp chúng ra sao?
Trả lời:
Nếu phải thuyết minh một di tích, một thắng cảnh của đất nước, có thể giới thiệu dựa theo gợi ý sau:
– Giới thiệu chung về di tích hoặc thắng cảnh: tên gọi, giá trị nổi bật,…
– Thuyết minh cụ thể về đặc điểm, giá trị các mặt của di tích hoặc thắng cảnh: vị trí, quang cảnh, sự tích, đặc điểm và giá trị tiêu biểu,…
Có thể thuyết minh theo trình tự thời gian, không gian, quan hệ lôgic,… hoặc phối hợp một cách linh hoạt, tự nhiên các trình tự kết cấu.
– Khẳng định, nhấn mạnh về đặc điểm cũng như giá trị của đối tượng đã thuyết minh.
Tham khảo thêm cách soạn khác bài Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh
I. Kết câu của văn bản thuyết minh
Câu 1. Đọc các văn bản sau và thực hiện những yêu cầu nêu ở dưới.
Trả lời:
II. Luyện tập
Câu 1. Nếu cần thuyết minh bài Tỏ long (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão, anh (chị) định chọn hình thức kết cấu nào?
Trả lời:
– Nên chọn hình thức kết cấu theo trình tự logic, trình bày lần lượt các mặt, các phương diện của bài thơ như: nội dung, nghệ thuật,…
Câu 2. Nếu phải thuyết minh một di tích, một thắng cảnh của đất nước thì anh (chị) sẽ giới thiệu những nội dung nào? Sắp xếp chúng ra sao?
Trả lời:
– Những nội dung thuyết minh và thứ tự trình bày những nội dung thuyết minh:
+ Vị trí, địa điểm của di tích, thắng cảnh đó
+ Những phần chính của di tích, thắng cảnh (trình bày theo thứ tự không gian)
+ Giá trị văn hóa, tinh thần của di tích, thắng cảnh đó
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
