Soạn bài Bố cục của văn bản trang 24 – 27 SGK ngữ văn lớp 8 tập 1, Để học tốt hơn danh sách các bài tập trong bài Bố cục của văn bản sau đây là hướng dẫn soạn bài và giải bài tập đầy đủ và chi tiết nhất.
Hướng dẫn soạn bài – Bố cục của văn bản
I. Bố cục của văn bản
Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi.
NGƯỜI THẦY ĐẠO CAO ĐỨC TRỌNG
Ông Chu Văn An đời Trần nổi tiếng là một thầy giáo giỏi, tính tình cứng cỏi, không màng danh lợi.
Học trò theo ông rất đông. Nhiều người đỗ cao và sau này giữ những trọng trách trong triều đình như các ông Phạm Sư Mạnh, Lê Bá Quát, vì thế vua Trần Minh Tông vời ông ra dạy thái tử học. Đến đời Dụ Tông, vua thích vui chơi, không coi sóc tới việc triều đình, lại tin dùng bọn nịnh thần. Ông nhiều lần can ngăn nhưng vua không nghe. Cuối cùng ông trả lại mũ áo cho triều đình, từ quan về làng.
Học trò của ông, từ người làm quan to tới những người bình thường, khi có dịp thăm thầy cũ, ai cũng giữ lễ. Nếu họ có điều gì không phải, ông trách mắng ngay, có khi không cho vào thăm.
Khi ông mất, mọi người đều thương tiếc. Ông được thờ tại Văn Miếu ở kinh đô Thăng Long.
(Theo Phan Huy Chú)
Câu hỏi:
Giải câu 1 bố cục của văn bản (Trang 24 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Văn bản trên có thể chia làm mấy phần? Chỉ ra các phần đó.
Trả lời:
Văn bản trên có thể chia thành 3 phần:
– Phần 1 ( Từ đầu…không màng danh lợi)
– Phần 2 ( tiếp… không cho ai vào thăm)
– Phần 3 ( còn lại)
Giải câu 2 bố cục của văn bản (Trang 24 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Hãy cho biết nhiệm vụ của từng phần trong văn bản trên.
Trả lời:
Hãy cho biết nhiệm vụ từng phần trong văn bản trên
– Phần 1 (mở bài): giới thiệu về thầy Chu Văn An
– Phần 2 (thân bài): Thầy Chu Văn An vừa là người thầy giỏi, nghiêm khắc có nhiều học trò theo học thành tài. Thầy lại là bậc trung thần, đức trọng
– Phần 3 ( kết bài): Niềm tiếc thương và kính trọng đối với thầy Chu Văn An.
Giải câu 3 bố cục của văn bản (Trang 24 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Phân tích mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên.
Trả lời:
Phân tích mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên
– Phẩn mở đầu: giới thiệu về chủ đề văn bản (người thầy Chu Văn An- tài cao đức trọng)
– Phần thân bài: Trình bày các khía cạnh liên quan tới chủ đề của văn bản. Giải quyết chủ đề đã nêu ở phần mở bài.
– Phần kết: Tổng kết các chủ đề của văn bản
-> Cả ba phần có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, các phần được sắp xếp theo trình tự hợp lý để thể hiện chủ đề của văn bản.
Giải câu 4 bố cục của văn bản (Trang 24 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Từ việc phân tích trên, hãy cho biết một cách khái quát: Bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần là gì?
Các phần của văn bản quan hệ với nhau như thế nào?
Trả lời:
– Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn thể hiện chủ đề.
– Bố cục văn bản gồm 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài.
– Nhiệm vụ của từng phần:
+ Phần mở bài: nêu chủ đề văn bản
+ Phần thân bài: Trình bày các khía cạnh của chủ đề
+ Phần kết bài: tổng kết chủ đề của văn bản
II. Cách bố trí, Sắp Xếp Nội Dung Phần Thân Bài Của Văn Bản
Trong ba phần của văn bản, phần Mở bài, Kết bài thường ngắn gọn, được tổ chức tương đối ổn định. Thân bài là phần phức tạp nhất, được tổ chức theo nhiều kiểu khác nhau. Chúng ta sẽ tìm hiểu một số cách thức sắp xếp nội dung phần Thân bài.
Trả lời các câu hỏi sau:
Giải câu 1 Cách bố trí, Sắp Xếp Nội Dung Phần Thân Bài Của Văn Bản (Trang 25 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Phần Thân bài văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh kể về những sự kiện nào? Các sự kiện ấy được sắp xếp theo thứ tự nào?
Trả lời:
– Thân bài của văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh kể về:
+ Trên đường đến trường, trên sân trường, khi vào lớp học.
– Các sự kiện này được sắp xếp theo trình tự thời gian và không gian.
Giải câu 2 Cách bố trí, Sắp Xếp Nội Dung Phần Thân Bài Của Văn Bản (Trang 25 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Văn bản Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng chủ yếu trình bày diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng. Hãy chỉ ra những diễn biến của tâm trạng cậu bé trong phần Thân bài.
Trả lời:
– Phần thân bài của văn bản Trong lòng mẹ trình bày diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng. Hãy chỉ ra diễn biến tâm trạng của cậu bé trong phần Thân bài.
– Phần thân bài của văn bản Trong lòng mẹ trình bày diễn biến tâm lý của bé Hồng: + Bé Hồng thương mẹ -> căm thù những cổ tục đã đầy đọa mẹ -> bỏ ngoài tai những lời nói từ dã tâm thâm độc của người cô -> nỗi sung sướng khi được gặp mẹ.
Giải câu 3 Cách bố trí, Sắp Xếp Nội Dung Phần Thân Bài Của Văn Bản (Trang 25 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Khi tả người, vật, con vật, phong cảnh,… em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết.
Trả lời:
– Khi miêu tả người trình bày lần lượt: hình dáng, cử chỉ, nét mặt, giọng nói, sở thích, tình cảm.
– Khi miêu tả con vật lần lượt theo trình tự: tả bao quát hình dáng, tả chi tiết các bộ phận, chú ý đến tiếng kêu, màu lông, thói quen, quan hệ của con vật với người.
Giải câu 4 Cách bố trí, Sắp Xếp Nội Dung Phần Thân Bài Của Văn Bản (Trang 25 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Phần Thân bài của văn bản Người thầy đạo cao đức trọng nêu các sự việc để thể hiện chủ đề “người thầy đạo cao đức trọng”. Hãy cho biết cách sắp xếp các sự việc ấy.
Trả lời:
– Phần thân bài Người thầy đạo cao đức trọng trình bày việc Chu Văn An có nhiều học trò giỏi, đỗ đạt cao -> Chu Văn An là người thầy giáo giỏi
– Chi tiết Chu Văn An có nhiều lần can ngăn vua, ông cáo quan về quê -> Chu Văn An là người cương trực, tính tình thẳng thắn, không màng danh lợi
Giải câu 5 Cách bố trí, Sắp Xếp Nội Dung Phần Thân Bài Của Văn Bản (Trang 25 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Từ các bài tập trên và bằng những hiểu biết của mình, hãy cho biết cách sắp xếp nội dung phần Thân bài của văn bản.
Trả lời:
– Cách sắp xếp phần thân bài của văn bản tùy thuộc vào chủ đề.
– Có những bài sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian, kết hợp với thời gian và không gian hoặc cho sự phát triển của sự việc theo một mạch suy luận, phù hợp với sự triển khai chủ đề và tiếp nhận của người đọc.
Soạn phần luyện tập bài Bố cục của văn bản
Giải câu 1 luyện tập (Trang 26 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Phân tích cách trình bày ý trong các đoạn trích sau:
a) Tôi vội ra khoang trước nhìn. Xa xa từ vệt rừng đen, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời.
Càng đến gần, những đàn chim đen bay kín trời, cuốn theo sau những luồng gió vút làm tôi rối lên, hoa cả mắt. Mỗi lúc, tôi càng nghe rõ tiếng chim kêu náo động như tiếng xóc những rổ tiền đồng. Chim đậu chen nhau trắng xóa trên những đầu cây mắm, cây chà là, cây vẹt rụng trụi gần hết lá. Cồng cộc đứng trong tổ vươn cánh như tượng những người vũ nữ bằng đồng đen đang vươn tay múa. Chim già đẫy, đầu hói như những ông thầy tu mặc áo xám, trầm tư rụt cổ nhìn xuống chân. Nhiều con chim rất lạ to như con ngỗng đậu đến quằn nhánh cây.
Chim tập trung về đây nhiều không thể nói được. Chúng đậu và làm tổ thấp lắm, đứng dưới gốc cây có thể thò tay lên tổ nhặt trứng một cách dễ dàng. Xa xa thấp thoáng có người quảy giỏ, cầm sáo trúc để bắt chim, coi bộ dễ hơn bắt gà trong chuồng.
Tiếng chim kêu vang động bên tai, nói chuyện không nghe nhau được nữa. Thuyền chúng tôi tiếp tục chèo, đi tới ba nghìn thước rồi mà vẫn thấy chim đậu trắng xóa trên những cành cây gie sát ra sông.
(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam )
b) Vẻ đẹp của Ba Vì biến ảo lạ lùng từng mùa trong năm, từng giờ trong ngày. Thời tiết thanh tịnh, trời trong trẻo, ngồi phóng tầm mắt qua những thung lũng xanh biếc, Ba Vì hiện lên như hòn ngọc bích. Về chiều, sương mù tỏa biếc, Ba Vì nổi bồng bềnh như vị thần bất tử ngự trên sóng. Những đám mây nhuộm màu biến hóa muôn hình, nghìn dạng tựa như nhà ảo thuật có phép tạo ra một chân trời rực rỡ. Khi vầng sáng nan quạt khép lại dần, trăng vàng mịn như một nốt nhạc bay lên bầu trời, ru ngủ muôn đời thần thoại.
(Võ Văn Trực, Vời vợi Ba Vì)
c) Lịch sử thường sẵn những trang đau thương, mà hiếm những trang vui vẻ: bậc anh hùng hay gặp bước gian nguy, kẻ trung nghĩa thường lâm cảnh khốn đốn. Những khi ấy, trí tưởng tượng dân chúng tìm cách chữa lại sự thật, để khỏi phải công nhận những tình thế đáng ưu uất.
Ta thử lấy truyện Hai Bà Trưng mà xét. Tuy trong lịch sử có chép rõ ràng Hai Bà phải tự vẫn sau khi đã thất trận, nhưng ngay ở làng Đồng Nhân nơi thờ Hai Bà vẫn chép rằng Hai Bà đều hóa đi, chứ không phải tử trận. Đối với các nữ tướng của Hai Bà cũng vậy, ta chỉ thấy các vị anh hùng đó hóa lên trời.
Nghe truyện Phù Đổng Thiên Vương, tôi thường tưởng tượng đến một trang nam nhi, sức vóc khác người, với tâm hồn chất phác và giản dị, như tâm hồn người thuở xưa. Tráng sĩ ấy gặp lúc nước nhà lâm nguy đã xông pha ra trận, đem sức khỏe mà đánh tan giặc, nhưng bị thương nặng. Tuy thế người trai làng Phù Đổng vẫn còn ăn một bữa cơm (chỗ ấy nay lập đền thờ ở làng Xuân Tảo) rồi nhảy xuống Hồ Tây tắm, xong mới ôm vết thương lên ngựa đi tìm một rừng cây âm u nào, ngồi dựa một gốc cây to, giấu kín nỗi đau đớn của mình mà chết.
(Nguyễn Đình Thi, Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao và cổ tích)
(Gợi ý: Trước hết tìm các từ ngữ hoặc câu văn thể hiện chủ đề, sau đó phân tích cách triển khai chủ đề ấy trong đoạn trích.)
Trả lời:
a) Đoạn văn (a) nói tới chủ đề cánh rừng chim ở phương Nam.
– Cách sắp xếp theo trình tự: từ xa đến gần, từ trong ra ngoài, từ gần ra xa.
b) Đoạn (b) trình bày chủ đề vẻ đẹp của Ba Vì theo mùa trong năm.
– Tác giả tập trung tả vẻ đẹp của Ba Vì theo thời điểm chủ yếu là buổi chiều và ban đêm khi có trăng lên.
c) Đoạn (c) chủ đề nói về trí tưởng tượng của dân gian trong truyện truyền thuyết.
– Cách sắp xếp đối xứng: một bên là lịch sử, một bên là truyền thuyết có cốt lõi lịch sử.
Giải câu 2 luyện tập (Trang 27 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Nếu phải trình bày về lòng thương mẹ của chú bé Hồng ở văn bản Trong lòng mẹ, em sẽ trình bày những ý gì và sắp xếp chúng ra sao?
Trả lời:
– Trình bày về lòng thương mẹ của chú bé Hồng ở văn bản Trong lòng mẹ:
+ Hồng sống xa mẹ nên rất muốn được đi thăm mẹ, nhưng nhận ra dã tâm của người cô nên đã từ chối.
+ Khi nghe bà cô nói những lời độc ác về mẹ, cậu bé không giấu nổi tình thương mẹ nên đã khóc.
+ Hồng cảm thông, thấu hiểu nỗi khổ của mẹ nên muốn nghiền nát những cổ tục đày đọa mẹ
+ Những ý xấu của người cô không làm cho Hồng xa lánh mẹ mà càng khiến em yêu thương mẹ nhiều hơn.
Giải câu 3 luyện tập (Trang 27 SGK ngữ văn 8 tập 1)
Để chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ Đi một ngày đàng, học một sàng khôn, có bạn dự đinh sắp xếp trong phần Thân bài các ý sau:
a) Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ:
– Các vị lãnh tụ bôn ba tìm đường cứu nước.
– Những người thường xuyên chịu khó hòa mình vào đời sống sẽ nắm chắc tình hình, học hỏi được nhiều điều bổ ích.
– Trong thời kì đổi mới, nhờ giao lưu với nước ngoài, ta học tập được công nghệ tiên tiến của thế giới.
b) Giải thích câu tục ngữ:
– Nghĩa đen và nghĩa bóng của vế đi một ngày đàng.
– Nghĩa đen và nghĩa bóng của vế học một sàng khôn.
Theo em, cách sắp xếp trên đã hợp lý chưa? Nếu chưa hợp lý thì nên sửa lại như thế nào?
Trả lời:
– Cách sắp xếp phần thân bài như trên là không hợp lý.
+ Trước hết, cần giải thích nghĩa đen và nghĩa bóng của câu tục ngữ.
+ Sau đó chứng minh:
Những người thường xuyên chịu khó hòa mình vào đời sống sẽ nắm chắc tình hình, học hỏi được nhiều điều bổ ích -> các vị lãnh tụ bôn ba tìm đường cứu nước -> trong thời kì đổi mới, nhờ giao lưu với nước ngoài, ta học tập được công nghệ tiên tiến của thế giới. (trình bày theo trình tự thời gian)
Tham khảo thêm cách soạn khác bài Bố cục của văn bản
I. Đọc văn bản Người thầy đạo cao đức trọng và trả lời các câu hỏi:
Câu 1: Văn bản trên có thể chia làm mấy phần? Chỉ ra các phần đó.
Trả lời:
Văn bản trên có thể chia làm ba phần
a) Mở bài: Từ Ông Chu Văn An… đến không màng danh lợi.
b) Thản bài: Từ Học trò theo ông… đến cho vào thăm.
c) Kết bài: Từ Kìn ông mất… đến thương tiếc.
Câu 2: Hãy cho biết nhiệm vụ của từng phần trong văn bản trên.
Trả lời:
Nhiệm vụ của từng phần
a) Mở bài: Giới thiệu Chu Văn An, người thầy đạo cao đức trọng
b) Thân bài: Triển khai vấn đề đã giới thiệu: Hai ý kiến đánh giá
– Chu Văn An là người tài cao.
– Chu Văn An là người đức trọng được học trò kính trọng
c) Kết bài: Kết thúc vấn đề: Đánh giá chung: ông mất ai cũng thương tiếc.
Câu 3: Phân tích mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên.
Trả lời:
Mối quan hệ giữa các phần trong văn bản
– Phần mở bài: Giới thiệu vấn đề.
– Phần thân bài: Triển khai làm rõ vấn đề đã giới thiệu.
– Phần kết bài: Kết thúc vấn đề: Đánh giá chung.
Câu 4: Từ việc phân tích trên, hãy cho biết một cách khái quát: Bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần là gì?
Các phần của văn bản quan hệ với nhau như thế nào?
Trả lời:
Từ việc phân tích bố cục văn bản trên ta thấy văn bản thường có ba phần: Mở bài, thân bài và kết bài. Mỗi phần đều có chức năng nhiệm vụ riêng nhưng phải phù hợp với nhau.
II. Cách bố trí, sắp xếp nội dung bài phần thân bài
Câu 1: Phần Thân bài văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh kể về những sự kiện nào? Các sự kiện ấy được sắp xếp theo thứ tự nào?
Phân tích cách sắp xếp nội dung phần thân bài trong Tôi đi học
Trả lời:
– Theo sự hồi tưởng những kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của mình. Các cảm xúc lại được sắp xếp theo thứ tự thời gian: những cảm xúc trên đường đến trường, những cảm xúc khi vào lớp học
– Theo sự liên tưởng đối lập những cảm xúc về cùng một đối tượng : trước đây và buổi tựu trường đầu tiên.
Câu 2: Văn bản Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng chủ yếu trình bày diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng. Hãy chỉ ra những diễn biến của tâm trạng cậu bé trong phần Thân bài.
Trả lời:
Phân tích diễn biến tâm trạng của bé Hồng ở đoạn trích Trong lòng mẹ
– Tình yêu thương mẹ và thái độ căm ghét tột cùng những cổ tục đã đày đọa mẹ của bé Hồng khi nghe bà cô xúc xiểm nói xấu mẹ.
– Niềm sung sướng hạnh phúc tột đỉnh của bé Hồng khi được ở trong lòng mẹ.
Câu 3: Khi tả người, vật, con vật, phong cảnh,… em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết.
Trả lời:
Có thể sắp xếp theo thứ tự
– Không gian (tả phong cảnh).
– Chỉnh thể – bộ phận (tả người, vật, con vật).
– Tình cảm, cảm xúc (tả người).
Câu 4: Phần Thân bài của văn bản Người thầy đạo cao đức trọng nêu các sự việc để thể hiện chủ đề “người thầy đạo cao đức trọng”. Hãy cho biết cách sắp xếp các sự việc ấy.
Trả lời:
– Chu Văn An là người tài cao.
– Chu Văn An là người đức trọng được học trò hết sức kính trọng.
Câu 5: Từ các bài tập trên và bằng những hiểu biết của mình, hãy cho biết cách sắp xếp nội dung phần Thân bài của văn bản.
Trả lời:
Khái quát các quy tắc sắp xếp tổ chức nội dung phần Thân bài trong văn bản (xem phần ghi nhớ)
• Ghi nhớ:
– Văn bản thường có bố cục ba phần: Mở bài, thân bài và kết bài.
– Nội dung phần thân bài cần được trình bày mạch lạc tùy thuộc vào kiểu bài, ỷ dồ giao tiếp của người viết. Nhìn chung, các ý thường được sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian, vấn đề sao cho phù hợp với đối tượng và nhận thức của người đọc.
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
