Giải câu hỏi 4 – Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự (Trang 73 – 74 SGK ngữ văn lớp 10 tập 1) – Phần soạn bài Miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự trang 73 – 77 SGK ngữ văn lớp 10 tập 1.
Đề bài:
Câu 4. Giải thích vì sao đoạn trích dưới đây đã rất thành công trong việc sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm?
/…/ Nếu có lần nằm ngoài trời suốt mấy đêm, hẳn bạn thừa biết giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một thế giới huyền bí bừng dậy trong cảnh cô quạnh và u tịch. Lúc ấy suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ, /…/ và văng vẳng trong không gian những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ, tưởng đâu cành cây đang vươn dài và cỏ non đang mọc. Ban ngày là cuộc sống của chúng sinh còn ban đêm là cuộc sống của cây cỏ. Không quen thì dễ sợ… Cho nên tiểu thư của chúng ta cứ mỗi làn nghe thấy một tiếng động nhỏ là đã run lên và nép sát vào người tôi. Một lần, từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên một tiếng kêu dài, não ruột, ngân vang rền rền tới chỗ chúng tôi ngồi. Cũng vừa lúc một vì sao rực rỡ đổi ngôi, lướt trên đầu chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang theo một luồng ánh sáng.
– Cái gì thế? – Xtê-pha-nét khe khẽ hỏi.
– Có một linh hồn lên thiên đàng, cô chủ ạ. – Nói rồi tôi làm dấu thánh.
Nàng cũng làm theo và cứ ngồi ngửa cổ như thế một lát, vẻ rất trầm ngâm. /…/
Nàng vẫn ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu, nom nàng như chú mục đồng của nhà trời.
– Nhiều sao quá! Đẹp quá kìa! Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này. Mục đồng có biết tên các ngôi sao không?
– Dạ có, thưa cô chủ. /…/
Và trong khi tôi cố giảng cho nàng thế nào là đám cưới sao thì tôi cảm thấy như có một cái gì mát rượi và mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi. Thì ra đầu nàng nặng trĩu vì buồn ngủ đã ngả vào tôi với tiếng sột soạt êm ái của những dải đăng-ten và làn tóc mây gợn sóng. Nàng cứ ngồi yên như thế, không nhúc nhích cho đến khi ngàn sao trên trời mời dần, nhoà đi trong buổi ban mai đang rạng. Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ cao đẹp. Quanh hai chúng tôi, ngàn sao vẫn tiếp tục cuộc hành trình trầm lặng ngoan ngoãn như một đàn cừu lớn; và đôi lúc, tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất, ngời sáng nhất lạc mất đường đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ…
(Theo A. Đô-đê, Những vì sao,
bản dịch của NXB Văn học, Hà Nội, 1981)
Gợi ý:
– Đoạn trích trên có phải là một trích đoạn tự sự không? Vì sao?
– Tìm những yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích.
– Các yếu tố miêu tả và biểu cảm đóng góp gì vào việc nâng cao hiệu quả tự sự của đoạn trích? Thử hình dung xem, nếu thiếu các yếu tố miêu tả và biể cảm đó thì anh (chị) có thể cảm thấy như đang chứng kiến cảnh đêm sao thơ mộng, u huyền trên núi cao ở miền Pro-văng-xơ (1) xa xôi, cùng những rung động nhẹ nhàng, say sưa mà thanh khiết trong tâm hồn chàng chăn cừu bên cô gái ngây thơ, xinh đẹp không?
Trả lời:
– Đoạn trích này là một trích đoạn tự sự, có câu chuyện cụ thể. Đoạn trích nói về cuộc gặp gỡ, trò chuyện của một người con trai và một người con gái.
– Tuy nhiên đoạn trích lại sử dụng nhiều yếu tố miêu tả và biểu cảm đan xen:
+ Miêu tả: suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ, cành xây đang vươn dài và cỏ non đang mọc, mặt đầm lấp lánh, vì sao rực rỡ,…
+ Biểu cảm: Đẹp quá kìa; Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này; như có một cái gì mát rượi và mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi, đáy lòng hơi xao xuyến, tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất, ngời sáng nhất lạc mất đường đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ,…
– Những yếu tố miêu tả và biểu cảm này khiến cho câu chuyện không đơn điệu tẻ nhạt. Trong câu chuyện ấy, ta có thể thấy được cả một bầu trời đêm đầy sao đẹp đẽ như mộng, ta còn cảm nhận được những rung động tinh tế, đầy xúc cảm trong lòng chàng trai.
(HTTPS://BAIVIET.ORG)
